تیرگان فیلمهای کوتاه در گروه هنر و تجربه
فیلم کوتاه بر روی پردهی بزرگ
آثار هنری برای دیده شدن ساخته میشوند. اما در رشتهای مثل فیلم کوتاه سالها بود که فرصتی برای دیده شدن به آنها داده نمیشد. گروه سینمایی هنر و تجربه مدتی است که فیلمهای کوتاه را وارد برنامهی اکران خود کرده است. این فرصت برای اولین بار به فیلمسازان کوتاه داده شد که به غیر از جشنوارهها بتوانند فیلمهایشان را بر روی پردهی سینما و با مخاطبین بیشتر ببینند.
اقتصاد هنر آنلاین- شفق ابوسبا؛ مجموعهی جدید فیلمهای کوتاه هنر و تجربه شامل 6 فیلم است. این مجموعه مصادف با هفتاد ونهمین سالروز تولد عباس کیارستمی به اکران درآمده. بسیاری از افراد فعال در زمینهی فیلم کوتاه به این اکرانها امیدوار هستند و چشم انتظار رونق اقتصادی و اعتماد بیشتر سرمایهگذاران به فیلمسازان فیلم کوتاه. به بهانه اکران تیرگان هنر و تجربه که از اول تیر ماه با شش فیلم کوتاه آغاز میشود با کارگردانهای این فیلمها گفت و گویی کوتاه کردیم و از آنها دو سوال پرسیدیم:
یک. نظرشان دربارهی اکران فیلم کوتاه و این فرصت اکرانی پرسیدیم
دو. از آنها پیرامون نحوهی تامین بودجهی فیلمهایشان و ساز و کار مالی فیلم کوتاه سئوال کردیم
* فیلمسازان به اقتصاد هنر آنلاین پاسخ دادند:
"محمد اسماعیلی" کارگردان فیلم "موج کوتاه"
هر هنرمندی وقتی اثری تولید میکند دوست دارد مخاطب آن را ببیند. چه در هنرهای تجسمی و چه در سینما. سینما جزء هنرهایی است که با مخاطب معنی پیدا می کند. اینکه بتوانیم مخاطبین خود را افزایش دهیم قطعا یک اتفاق ویژه است. بخصوص در تاریخ سینما کشورمان که اتفاقهایی از این دست خیلی کم روی داده است. به همین دلیل اکران هنر و تجربه برای فیلم کوتاه موقعیت بسیار خاصی است که در خیلی از کشورهای دنیا نتوانسته به انجام برسد. اکران فیلم کوتاه بهترین فرصت است برای فیلمسازان کوتاه که با مخاطب گستردهای فیلمها را ببینند و ارتباط برقرار کنند. نقطه نظرها و حسهای مثبت و منفی که از طرف مخاطبین گسترده منتقل میشود تجربهای است که کمتر داشتهایم. چرا که فیلمهای کوتاه معمولا در جشنوارهها و برای مخاطبین خاص و فیلمسازان نمایش داده میشود. از این حیث این اتفاق بسیار با اهمیت است چون میتوانیم تجربهای متفاوت در سالنهای سینما را با مخاطبین گسترده داشته باشیم. امیدوارم این حرکت تداوم داشته باشد و در فصلهای بعدی تعداد فیلمها افزایش پیدا کند.
-اکران فیلم کوتاه اگر مداوم باشد و چرخه مالی فیلم کوتاه به روال بیفتد و بازگشت مالی داشته باشد؛ سیکل ساخت فیلم کوتاه میتواند منظم شود. در این حالت احتمال ورود سرمایهگذار بخش خصوصی بیشتر میشود. این نکته نشان میدهد یک فرصت اکرانی چطور میتواند به حیات یک شاخه هنری کمک کند. امیدوارم سالنهای بیشتری در اختیار هنر و تجربه قرار بگیرد تا تعداد فیلمها افزایش پیدا بکنند. زیرا ثابت شده که فیلمسازان بخش کوتاه چقدر میتوانند در این عرصه افتخار آفرینی بکنند.
- وقتی صحبت از سرمایه در سینما میشود با هنرهای دیگر تفاوت زیادی دارد. برای ساخت فیلم باید گروه بزرگی را برای چند روز دور هم جمع کنیم تا بتوانیم قصهای را به تصویر بکشیم. این به این معنی است که هزینههای زیادی برای ساخت یک فیلم باید بشود. چه فیلم کوتاه چه بلند. یکی از ارکان زنده ماندن فیلمساز و ادامه مسیر فیلمسازی او تامین بودجه است که یا از طریق ارگانها و سازمانها و یا با پیدا کردن سرمایهگذار خصوصی ممکن میشود. این اتفاق یعنی اسپانسرینگ بخش خصوصی در حوزهی فیلم کوتاه کمتر اتفاق میافتد زیرا بازگشت مالی فیلمهای کوتاه ناچیز است. در ایران حمایت از فیلم کوتاه بیشتر توسط ارگانهایی مانند انجمن سینمای جوان، مجموعه روایت فتح یا حوزه هنری انجام میشود. این سازمانها به صورت سالیانه با توجه به آییننامههایی که دارند فراخوان میدهند و از میان فیلمنامههایی که میرسد به تولید فیلم میپردازند. من فیلم خودم را توانستم با حمایت انجمن سینمای جوان بسازم. این فیلم اولین همکاری من با انجمن بود فیلمهای قبلی من به صورت مشارکتی و سرمایه شخصی ساخته شده بودند. وقتی فیلمنامه را برای انجمن سینمای جوان فرستادم ابتدا در شورای فیلمنامه تایید شد و بعد از تایید درصدی از بودجهی لازم در اختیار من قرار گرفت و فیلم وارد مرحلهی تولید شد.
"رضا توفیق جو" کارگردان فیلم "سیاه سرفه"
- این تصمیم هنر و تجربه برای مستند، انیمیشن و فیلم کوتاه بسیار خوب و لازم است. اما مشکل من با همین شکل اکران برای فیلمهای بلند است. فیلم من کوتاه است ولی در جریان هستم که فیلمسازان بلند از این نوع اکران چرخشی هنر و تجربه که سانسها و سالنهای مشخصی ندارد راضی نیستند. این نوع اکران برای فیلم بلند ضربه محسوب میشود چون این برچسب را به فیلم میزند که قرار است نفروشد. بنظرم برای اکران فیلم بلند به یک تجدید نظر احتیاج است. اما این روش برای فیلم کوتاه، مستند و انیمیشن بسیار لازم است. ما فیلمسازان کوتاه خیلی به فکر بازگشت سرمایه نیستیم و اتفاقا اکران به ما کمک میکند که مخاطبین جدیدی به غیر از جشنوارهها داشته باشیم. این اتفاق باعث میشود مردم هم مخاطب فیلم کوتاه بشوند بر روی پردهی بلند. شعار ما هم همین است که فیلم کوتاه را بر روی پردهی بزرگ ببینید.
- تهیهکننده و سرمایهگذار "سیاه سرفه" خودم بودم. اکثر فیلمسازان کوتاه خودشان فیلمشان را تهیه میکنند. در حوزه فیلم کوتاه سرمایهگذار یا تهیهکنندهی خاصی نداریم. اتفاقی که در حوزهی کوتاه میافتد این است که عوامل حرفهای سینما کمک میکنند که فیلمها با کیفیت خوب ساخته شوند. بسیاری از فیلمبرداران، طراحان صحنه، تدوینگران و... در فیلم کوتاه دستمزد نمیگیرند این کمک بزرگی به ساخته شدن فیلمها میکند. بودجه فیلمهای کوتاه متغیر است چیزی که اما مهم است این است که تقریبا همهی فیلمسازان کوتاه حامی مالی یا تهیهکننده ندارند.
"جابر رمضانی" کارگردان فیلم "روشویی"
- اتفاق ویژهای است برای فیلمسازان فیلم کوتاه که بتوانند مخاطبان بیشتری فیلمهایشان را ببینند. بدون شک اتفاق مبارکی بوده و عمر کوتاهی دارد. این اتفاق از بهار 97 شروع شد. یک سال و نیم از آن میگذرد. مخاطبین میتوانند با کیفیت تصویری و صوتی بهتری فیلمها را در سینما ببینند. در دورهای زندگی میکنیم که افراد سرشان تمام مدت در گوشیهای موبایل است. صفحههای نمایش در حد 10 اینچ کوچک شدهاند. خیلی خوب است که به فیلمهای کوتاه مثل فیلمهای بلند فرصت اکران داده شود. چرا که فیلمهای کوتاه با همان کیفیت و دوربینها برای اکران بر روی پردههای بزرگ ساخته میشوند. بنظر میرسد که اتفاقهایی از این دست توانسته در چند سال اخیر باعث وسعت و گسترش فیلم کوتاه بشود؛ هم از لحاظ تعداد مخاطبین و هم در زمینهی کیفیت آثار تولید شده. در واقع نگاه به فیلم کوتاه هم در عرصه داخلی و هم بینالملل جدیتر شده است.
- تامین بودجه فیلم کوتاه در همه جای دنیا سخت است. در خیلی از کشورهای دنیا حمایتهای مالی ویژهای توسط بخشهای خصوصی یا دولتی برای ساخت فیلم کوتاه انجام میشود. در ایران انجمن سینمای جوان و دیگر ارگانهای دولتی از تولید فیلم کوتاه حمایتهایی میکنند؛ ولی شرکتهای خصوصی نه ضرورتی برای این کار احساس میکنند نه الزامی برایشان وجود دارد که در این حوزه سرمایهگذاری کنند. بخشی از سرمایه فیلمهای کوتاه سرمایهی شخصی فیلمسازان است. فیلمسازی که ایده و دغدغهی تجربه و ساختن فیلم کوتاه دارد، چارهای جز تامین همه یا بخشی از سرمایهی لازم بطور شخصی برایش وجود ندارد. به همین دلیل در سینمای کوتاه ایران شاهد هستیم که درصد زیادی از فیلمها توسط کارگردان تهیه میشود. و یا کارگردان تهیهکنندهی مشترکی است با ارگان یا شخصی دیگر. ماجرای اشخاص حقیقی که با چه نیتی به عنوان تهیهکننده وارد فیلمهای کوتاه میشوند هم ماجرای عجیب و پیچیدهای است. بطور مشخص در مورد فیلم خودم تهیهی آن بهطور مشترک بود. پنجاه درصد آن را خودم تقبل کردم و باقی آن را محمد قدس گذاشته است. محمد قدس سالها در تئاتر به عنوان تهیهکننده با من همکاری کرده و بهدلیل علاقهای که به سینما داشت کنار من قرار گرفت و با هم فیلم را تولید کردیم. مسئله تامین بودجه در سینمای کوتاه همیشه مسئلهی مهمی است و بهخصوص با هزینههایی که امروزه وجود دارد به یکی از چالشهای فیلمسازان تبدیل شده. بهنظر میرسد راه حل این معضل ورود شرکتهای خصوصی و حمایت آنها از فیلم کوتاه باشد. این میتواند به شرکتها هویت بدهد و دغدغهای را به برندشان اضافه بکند. امیدوارم در آینده شاهد این نوع حمایتها از فیلم کوتاه باشیم.
"قصیده گلمکانی" کارگردان فیلم "آگهی فروش"
- نمایش فیلم کوتاه در سالنهای سینما، نادر است و کمتر چنین گسترده و در سرتاسر یک کشور اتفاق میافتد. حتی در فرانسه که پیشتر فیلمی کوتاه قبل از سأنس فیلمهای بلند نمایش داده میشد؛ این سنت حتی در آنجا هم از بین رفته است. دلیل اصلی آن اقتصادیست چون همان زمان کوتاه را وقف نمایش تبلیغات میکنند و طبیعتاً درآمد بیشتری به دست میآورند. اینکه گروه هنر و تجربه چنین سنت نیکویی را از همان ابتدای کارش در سال ۱۳۹۳ در ایران بنیان نهاد بسیار جای خوشحالی دارد و مایهی دلگرمی برای سازندگان فیلمکوتاه ایرانی است که تا پیش از این بیشتر و یا شاید بتوان گفت فقط جشنوارهها را به عنوان محل نمایش در داخل کشور در اختیار داشتند.
- من کمی به سبک اقتصاد قدیمی بودجهی فیلمهایم را تامین میکنم! به خاطر دارم در سالهای اولیهی مدرسه، درسی ساده داشتیم دربارهی چگونگی اختراع پول. یادم هست توضیحاتی داده شده بود که در ابتدا مبادلات کالا با کالا انجام میشده. میتوان گفت که من هم تقریباً به همین شکل بودجهی فیلمهایم را تأمین میکنم! بخشهایی مانند هزینهی غذا و پذیرایی و ایابوذهاب عوامل را باید نقداً پرداخت کرد که آن را با درآمدهایم از فعالیتهای دیگر مانند ساخت فیلم پشتصحنه و یا تدوین و ساخت تیزر پرداخت میکردم ولی بهجای دستمزد برخی از عوامل فیلم، اگر نیاز به کاری که توانایی انجام آن را برایشان داشتم و آن به خودی خود ارزشی مادی داشت را برایشان انجام میدادم. مثلا کسی در یکی از فیلمهایم همکاری کرد، پولی به او پرداخت نکردم ولی برایش فیلمش را به زبان فرانسه زیرنویس کردم (با توجه به این مسئله که طبیعتاً کار زیرنویس و ترجمه کردن خودش ارزشی دارد که تقریباً معادل همان زحمات فرد مشخص بود). البته برخی هم افتخاری و کاملا دوستانه همکاری میکنند و یا برخی دستمزدشان را نقدی میگیرند. برای ساخت فیلم «آگهی فروش» البته به قول برخی افراد خوششانس بودم چون دوستی متمول حالم را پرسید و گفتم بد نیستم و در حال تدارک تولید فیلمی جدیدم. پرسید هزینهاش چهقدر میشود و وقتی جواب دادم گفت شماره حسابت را بده که آن را پرداخت کنم! توضیحش هم این بود که با درآمدی که من دارم، وقتی مطمئنم که قرار است فیلمی خوب ساخته شود و کار تو را هم قبول دارم چرا از یک کار فرهنگی حمایت نکنم؟خیلیها به من میگویند که خوششانسی ولی من اسم این اتفاقها را شانس نمیگذارم بلکه نتیجهی رفتار و احترام متقابل در زمان میگذارم. من یاد گرفتهام که مثل خیلی از جوانهای امروزی نباشم که فقط میآیند، یک چیزی به قول خودشان از آدم «میکَنند»، کارشان راه میافتد و میروند و پشت سرشان را هم نگاه نمیکنند با این خیال که شاید دیگر گذارشان به آن آدم نیفتد. یاد گرفتهام که روابط کاری و انسانی ما مانند گیاهیست که باید به آن رسیدگی شود وگرنه میپژمرد. قدرشناس میمانم حتی اگر با همکاری اختلاف پیدا کنم. اگر مادر دوست من آمد و برای فیلمی دیگر که ساختم هزینه کرد، دلیلش حتما همین احترام و قدرشناسی است که ریشه در رابطهی متقابل و طولانی مدت دارد. این سیستم فیلمسازی و تامین هزینهی فیلمها را نمیدانم چهطور میشود آموزش داد ولی اولین گامش این است که «از آدمها فقط به عنوان پله استفاده نکنیم»!
البته موفق به گرفتن فاند از فرانسه هم شدهام، همچنین هزینه بخشی از یکی از فیلمهایم را انجمن سینمای جوانان ایران داد و در یک مورد شانس زیادی آوردم که آقای جلال شمسیان فیلمم را تهیه کردند که دست من را بسیار باز گذاشتند و هزینهی زیادی هم برای فیلم پرداخت کردند. ولی اکثر فیلمهایم را به همین روش مبادلات پایاپای تواناییهای انسانی ساختهام!
"هاجر مهاجرانی" کارگردان فیلم "داش آکل"
- اینکه فیلم کوتاه میتواند به غیر از جشنواره در سینما اکران شود و مخاطبهای جدیدی پیدا کند بدون شک اتفاق مهمی است و در رشد فیلم کوتاه تاثیر زیادی دارد. نکته ای که در این شکل اکران برای شخص من مهم است ارتقاء سلیقه مخاطب ایرانی است.
- من نیمی از هزینهی فیلم را از مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی دریافت کردم و بقیه را با هزینه شخصی کار کردم. اینکه ما کارگردانهای فیلم کوتاه اکثر اوقات مجبوریم در بخشهای پول ساز رشته خود مشغول به کار باشیم تا هزینه ساخت فیلمهایمان را تهیه کنیم متاسفانه به امری عادی تبدیل شده است. متاسفانه مسیر ساخت فیلم کوتاه همچنان بی برنامه است.