الهه مقدمی هنرمند چاپگر به هنر‌ام‌روز گفت
چاپ دستی امکان خرید اثر هنری برای افراد بیشتری را فراهم می‌کند
نمایشگاه گروهی چاپ دستی "چاویک" در تاریخ 29 آذر در گالری "والی" افتتاح شد. این نمایشگاه شامل آثار مونو پرینت یا تک نسخه چاپ از 18 هنرمند و به انتخاب "الهه مقدمی" معلم چاپ و هنرمند چاپگر است. چاپ دستی در ایران در ده سال اخیر در بین هنرمندان رشد زیادی داشته‌است و آموزشگاه‌ها و کارگاه‌های زیادی این تکنیک را به صورت حرفه‌ای آموزش می‌دهند. خانم "الهه مقدمی" معتقد است، با وجود رشد و پیشرفت چاپ دستی، باید آگاه سازی هم درباره آن برای مخاطبان صورت بگیرد، چرا که عموم مخاطبان فکر می‌کنند، چاپ دستی به دلیل داشتن تیراژ ارزش هنری زیادی ندارد. حال اینکه اگر مخاطبین هنر درباره مراحل این کار و ارزش گذاری بر آثار چاپ دستی آگاهی پیدا کنند، رویکرد متفاوتی با این آثار خواهند داشت.
هنر‌ام‌روز-مه‌سیما شکریان:
توضیحی کوتاه درباره "چاپ دستی" به عنوان تکنیکی هنری
چاپ، صنعتی برای تکثیر کتاب‌ها، اسکناس، تمبر و چاپ پارچه بود و سابقه آن به سال‌های دور و مهر‌های چوبی چینی بازمی‌گردد. اما در سال 1465 میلادی "گوتنبرگ" حروف چاپی و دستگاه چاپ را به شکل پیشرفته و با فلز ساخت و تحولی عظیم در این صنعت به وجود آورد. در کنار انتشار کتاب‌ها، تصاویری هم برای توضیح بیشتر متن یا تصویر سازی تکثیر می‌شدند و هنرمندان در طول تاریخ از تکنیک و صنعت چاپ برای خلق آثار هنری استفاده کرده‌اند. تا سال‌ها با وجود فعالیت هنرمندان، چاپ به عنوان یک صنعت و نه یک تکنیک هنری شناخته می‌شد. اما امروزه در هنر معاصر "چاپ دستی" به عنوان تکنیکی برای خلق اثر هنری شناخته شده‌است و قوانین خاص خود دارد. در بین آثار هنرمندان بزرگ تاریخ تجربه چاپ دستی وجود دارد.
"چاپ دستی" به عنوان یک تکنیک هنری شامل کلیشه یا شابلن یا نهرها و استنسیل‌هاست است که هنرمند با مراحلی مثل حکاکی یا خوردگی با اسید اشکال و تصاویری را روی آن ترسیم می‌کند. چاپ دستی به روش‌های گود و مسطح و برجسته انجام می‌شود و بعد از آماده شدن کلیشه با مرکب مخصوص چاپ دستی و دستگاه پرس نسخه‌هایی از آن کلیشه چاپ گرفته می‌شود. بعد از اتمام مرحله تکثیر در چاپ دستی کلیشه باطل می‌شود، تا محدودیت تعداد اثر هنری حفظ شود.
به مناسبت برگزاری نمایشگاه "چاویک" با الهه مقدمی گفت و گوی کوتاهی درباره چاپ دستی داشتیم:
دلیل انتخاب عنوان "چاو یک" برای این نمایشگاه چیست؟
این نمایشگاه با مدیوم چاپ دستی شکل گرفته‌است. نقطه اشتراک تمامی شرکت کنندگان این نمایشگاه استفاده از تکنیک چاپ دستی است.
وقتی به تاریخ ورود چاپ از کشور چین به ایران نگاهی داشته‌باشیم، متوجه می‌شویم اولین اسکانس‌هایی که وارد ایران شدند با عنوان "چاو" شناخته می‌شدند. همین کلمه چاو در ایران بعدها به چاپ تبدیل شد. به دلیل اینکه هنرمندان این نمایشگاه آثار "مونوپرینت" یا "تک نسخه" ارائه دادند، عنوان نمایشگاه را "چاو- یک" انتخاب کردیم. "چاویک" می‌تواند اصطلاح یا جایگزینی جدید برای تک چاپ‌ها یا تک نسخه‌های چاپ دستی هم باشد. همچنین "چاویک" در گویش کردی به معنای یک چشم و یا چشمک زدن است. ما هم تناسب بین یک چشم و تک چاپ را به فال نیک گرفتیم.
چرا آثار چاپی این نمایشگاه تک نسخه هستند؟
یکی از ویژگی‌های اساسی چاپ دستی تکثیر آن است و خیلی مواقع به خاطر اینکه تیراژ و تکثیر مهم می‌شود، قابلیت‌های تکنیکی چاپ چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد. از طرفی لازم است که به تکنیک چاپ توجه شود. چاپ دستی امکانات تصویری زیادی در اختیار هنرمند قرار می‌دهد و بسیار انعطاف پذیر است و قابلیت این را دارد که به خوبی با تکنیک‌های دیگر طراحی و نقاشی ترکیب شود. در این نمایشگاه چند نفر از هنرمندان تکنیک چاپ را با دوخت و یا نقاشی به صورت ترکیبی استفاده کردند. نمایش تک نسخه‌ها در این نمایشگاه به منظور توجه بیشتر به تکنیک چاپ بود.
وضعیت چاپ دستی را در ایران چگونه می‌بینید؟
خوشبختانه ده سال اخیر توجه به تکنیک چاپ دستی در بین هنرمندان، خصوصا هنرمندان جوان بیشتر شده‌است. کارگاه‌های حرفه‌ای زیادی مشغول به آموزش چاپ دستی هستند و سالانه نمایشگاه‌هایی با این تکنیک برگزار می‌شود. اما در کنار این باید برای مخاطبان هنر آگاه سازی بیشتری درباره ارزش گذاری بر آثار چاپ دستی و مراحل و روند و کاربرد آن صورت بگیرد که به عهده هنرمندان و رسانه‌های هنری است. این فرهنگ سازی در نهایت باعث می‌شود تا خرید اثر چاپ دستی به سبد خرید فرهنگی خانواده‌ها اضافه شود.
این اتفاق در بعضی از کشورها افتاده است. مثلا در اروپا اگر خانواده‌ای دوست دارند که اثر هنری داشته باشد ولی بودجه محدودی برای آن در نظر گرفته، ترجیح می‌دهند که اثری هنری که می‌خرند یک کار چاپ دستی باشد. به دلیل اینکه امکان تکثیر و تعدد نسخه‌های چاپ دستی این امکان را به وجود می‌آورد که با قیمت پایین‌تری نسبت به یک نقاشی تک نسخه خریداری شود و موقعیت خرید اثر هنری با قیمت مناسب‌تر برای افراد بیشتری وجود داشته باشد. این موضوع چیزی است که باید در مورد چاپ دستی در ایران هم بین خانواده‌ها و مجموعه داران و حتی رسانه‌ها جا بیفتد. مثلا این فرهنگسازی درباره کار عکاسان تا حدودی به همت خودشان انجام گرفته‌است.
در ایران، به دلیل وجود نسخه‌های متعدد از یک اثر چاپ دستی، باور غلطی نسبت به آن وجود دارد. اینکه آثار چاپ دستی به دلیل چندتایی بود اثر هنری اصل و خاص نیستند و نمی‌شود به آن به عنوان یک سرمایه گذاری نگاه کرد. به همین دلیل مجموعه داران هنری کمتر به سمت خرید آن می‌روند و به همین دلیل است که آثار چاپ دستی در حراج تهران و رویدادهایی اینچنین حضور ندارند.
به وجود آمدن انجمن برای چاپ دستی می‌تواند به شناساندن چاپ دستی به جامعه مخاطبان آثار تجسمی تاثیر گذار باشد؟
می‌تواند بهبود بخش باشد اما ما در کل، کمتر کار گروهی را تمرین کردیم. این یک واقعیت اجتماعی است. انجمن‌ها خیلی می‌توانند تاثیر گذار باشند، اما در این باره باید تمرین کنیم.
نمایشگاه "چاویک" تا 10 دی ماه در گالری "والی" به آدرس تهران، میدان ونک، خیابان شهید خدامی، پلاک 72 ادامه دارد.