نگاهی به چند شطرنج ویژه از قرن ۱۲ تا هنر مدرن
این روزها و بعد از پخش سریال پر بیننده گامبی وزیرکه روایت زندگی یک قهرمان شطرنج است، خرید شطرنج و یادگیری آن نسبت به گذشته افزایش چشمگیری داشته است. در این گزارشی نگاهی به شطرنج‌های ویژه‌ای که در دنیای هنر توسط صنعتگران ایرانی تا چینی و هنرمندان معاصر طراحی و ساخته شده‌است داشته‌ایم. شطرنج یک بازی فکری است که سابقه آن به پیش از تاریخ و کشورهایی چون هند و خاورمیانه بازمی‌گردد و گفته می‌شود از آن‌جا بود که به دیگر قسمت‌های جهان رفت و برای افراد به سرگرمی و بازی محبوب تبدیل شد. بازی شطرنج علاوه بر این جنبه همواره الهام بخش نویسندگان و هنرمندان بوده برای خلق آثارهنری بوده‌است چرا که سرشار از قوانین و معانی نمادین است و فرمی جذاب دارد، تا جایی که درباره قهرمانان این بازی کتاب‌هایی نوشته شده و مهره‌ها و صفحه آن توسط هنرمندان مختلف به صورت ترکیبی از ایده‌های شخصیشان و ویژگی‌های این بازی مجددا طراحی و ساخته شده‌است. یکی از شناخته شده ترین علاقه مندان به بازی شطرنج در دنیای هنر مارسل دوشان بود. او جمله‌ای معروف در این باره دارد: «من به این نتیجه رسیده‌ام که گرچه همه هنرمندان شطرنج باز نیستند اما تمام شطرنج بازان هنرمند هستند.»
هنرام‌روز:
صنعتگر گم نام ایرانی قرن ۱۲
این نمونه سرامیکی یکی از قدیمی‌ترین نمونه‌های شطرنج دست ساز کشف شده‌است که در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شود. صنعتگر و هنرمند گم نام ایرانی که این شطرنج را ساخته فرم‌های معمول را به سمت طرح‌های انتزاعی برده‌است.
شطرنج چینی متعلق به قرن هجدهم
این نمونه شطرنج چینی از جنس عاج در واقع از مجسمه‌هایی بی نهایت ظریف تشکیل شده که هر کدام بر یک گوی سواراند و سال‌هاست که در موسسه هنر مینیاپولیس نگهداری می‌شود. جزئیات این مهره‌های شطرنج به قدری زیاد است که به نظر می‌رسد این نمونه بیشتر یک وسیله تزئینی بوده تا وسیله‌ای برای بازی.
شطرنج جیبی طراحی شده توسط مارسل دوشان
مارسل دوشان این شطرنج جیبی که در موزه هنر فیلادلفیا نگهداری می‌شود را در پاریس طراحی کرد و ساخت و با خود به آمریکا برد. او تصمیم داشت صدها نسخه از این شطرنج را تولید کند. این شطرنج‌های مینیاتوری بخشی از پروژه دوشان بین سال‌های ۱۹۳۵ تا ۱۹۴۱ بود که در آن تعدادی چمدان کوچک طراحی کرد که در آن نسخه‌های چاپی مرغوب از آثارش و به صورت قاب شده و با چیدمان قرار داشت و در داخل هر یک از این جعبه‌ها نیز یک نسخه چاپ دستی از آثار خودش نیز موجود بود.
مائوریتزیو کاَتِلان
شطرنج این هنرمند به بستری برای بازی چهره‌های سیاسی و سرگرمی و اجتماعی جهان تبدیل شده‌است. آدولف هیتلر و کروئلا دویل ( شخصیت کارتونی در صد و یک سگ خالدار) در نقش شاه و ملکه سیاه ساخته شدند و مارتین لوتر کینگ جونیور و مریم باکره و ماهاتما گاندی و چه گوارا درطرف سفید شطرنج قرار گرفته‌اند. کاتلان این شطرنج را در سال ۲۰۰۳ طراحی کرد و ساخت و نام این اثرهنری را «خیر در برابر شر» گذاشت.
شرنج تمام سفید یوکو اونو
«آن را با اعتماد به نفس و تماما سفید بازی کنید
حریف شما چه کسی است و خودت کیستی؟»
۱۹۹۶
شطرنج تمام سفید یوکو اونو دعوتی برای صلح جهانی و آرامش و همبستگی بود.
شطرنج پر سر و صدای باربارا کروگر
بازی شطرنج به تمرکز احتیاج دارد. بازی کنندگان عموما در سکوتی پر تنش به حرکت بعدی خود فکر می‌کنند. اما کروگر در شطرنجش این قانون را تغییر می‌دهد. شطرنج او بر بلندگویی نصب شده که سر و صدایی خیالی را بازی اضافه می‌کند. او همچنین روی صفحه سیاه و سفید بازی شطرنج چهره یک زن در حال فریاد زدن را چاپ کرده‌است.
شطرنج دیمین هرست
دیمین هرست هر یک مهره‌های شطرنج را به یک بطری دارو تبدیل کرده‌است و از دیگر ابزار پزشکی و جراحی برای طراحی میز و صندلی بازیکننان استفاده کرده‌است. او نام این اثر را فرار ذهن گذاشته است. جاناتان روسون یکی از استادان شطرنج درباره این اثر می‌گوید که این اثر هنری این حقیقت که بازی شطرنج برای برخی افراد به عنوان یک داروی مقوی روحی و ذهنی عمل می‌کند را توصیف می‌کند.
منبع: آرت نت