سیب و حقیقت پنهان!
''هر چیزی که ما می‌بینیم، چیز دیگری را در ورای خود پنهان می‌کند و آنچه که دیده می‌شود، قطعاً چیزی را پشت خودش مخفی ساخته است.'' این گفته نقاش سورئالیست بلژیکی ''رنه ماگریت'' در توضیح مشهورترین اثر هنری‌اش ''پسر انسان'' است؛ نقاشی رنگ روغن ۱۱۶ در ۸۹ سانتی‌متری که یکی از شاخص‌ترین آثار جنبش هنری سورئالیسم به‌شمار می‌رود. او این اثر را سه سال قبل از مرگش، زمانی‌که در اوج شهرت بود، به‌مثابه سلف‌پرتره نقاشی کرد. لیکن با پنهان کردن صورتش در پشت یک سیب سبز رنگ، خود را بی‌اعتنا به شهرت و هویتش نشان داد. نقاشی اما فراتر از بیانیه‌ای در باره معمای خویشتن، به رابطه ذاتی دیدن و ندیدن یا واقعیت آشکار و حقیقت پنهان کنایه دارد، با تاکید بر این‌که هر واقعیت ظاهری، عملاً به معنای کتمان حقیقتی در ورای آن است.
به گزارش هنر ام‌روز، مرد آرام با کت بلند، کلاه لبه‌دار و کراوات قرمز در پیشاپیش دیواری کوتاه ایستاده، درحالی‌که آسمانی ابری بر فراز دریا در پشت او دیده می‌شود. مهم‌ترین عنصر نقاشی، سیب سبز معلق و برگ‌های آن است که با پوشاندن چهره مرد به کشمکش ابژه‌های آشکار و پنهان اشاره دارد؛ گویی دیدن سیب با ندیدن صورت مترادف است؛ هر آنچه که ما می‌بینیم از دنیای اشیاء یا پدیده‌ها، باعث ندیدن حقیقتی در سوی دیگر آن می‌شود. به تعبیر ماگریت؛ مردم بیشتر علاقمند به چیزهایی هستند که نمی‌توانند ببینند، هم‌چنان‌که سیب با پنهان کردن صورت باعث رازآمیزی آن شده است.
''پسر انسان'' با دو اثر دیگر ماگریت متعلق به همان سال ۱۹۶۴ پیوند دارد؛ ''مردی با کلاه لبه‌دار'' و ''جنگ بزرگ'' که هر دو با پنهان کردن صورت فیگور همان مضمون را تداعی می‌کنند. در اولی چهره مردی با کت بلند سیاه و کلاه لبه‌دار توسط کبوتری سفید که به سمت روشنایی می‌رود، پوشانده شده و در دومی چهره زنی آراسته در لباسی سفید و چتری در دست در پشت دسته گلی بنفش مستور شده. مشابه تابلوی ''پسر انسان'' هیچ نشانه‌ای از زندگی در فراسوی فیگورهای این دو تابلو مشاهده نمی‌شود. همه چیز ساده و مختصر شده تا درگیری مداوم شیء مرئی و واقعیت نامرئی با تاکید بر هویت انسان به تصویر کشیده شود.
در باور برخی منتقدین ''پسر انسان'' یک نقاشی مدرن با سویه‌های مذهبی است. هم به‌خاطر سیب که در انجیل، سِفر پیدایش، میوه درخت ممنوعه پنداشته می‌شود و هم به‌خاطر عنوان اثر که در آئین مسیحی به عیسی اشاره دارد. در این باور ''پسر انسان'' تصویری تغییر شکل یافته و سورئالیستی از مسیح برای ارائه در شمائل‌شناسی مدرن است. سیب سبز نقش‌مایه‌ای رایج در کارهای ماگریت است که بعدها به آیکونی معروف بدل گشت و بارها در عرصه‌های مختلف هنر، سینما، تبلیغات و رسانه مورد استفاده قرار گرفت. مشهورترین آن استفاده استیو جابز از این سیب به عنوان نماد کمپانی Apple است که به نقش سیب در انقلاب تکاملی انسان در روایت انجیلی ارجاع می‌دهد. وی سپس با افزودن برشی شبیه گاز زدن در سمت راست آن، حسی از مقیاس به سیب داد تا احیاناً گیلاس را تداعی نکند.
منبع: کانال تلگرامی علیرضا سمیع آذر