اقتصاد هنرآنلاین درباره بازار اقلام عزاداری محرم گزارش میدهد؛
رقابت کسبی یا رقابت صنفی
در ایران هرسال، ماههای محرم و صفر، مراسم آیینی عاشورا وعزاداری برای امام حسین برگزار میشود. یازده روز اول محرم شهر پر از پرچم سیاه و تبلیغ هیئتهای عزاداری است. برگزاری آیینهای مذهبی شیعی در ایران بعد از انقلاب اسلامی با حمایت حکومت همراه بودهاست. اما دیده میشود، افراد زیادی از مردم بنا بر اعتقادات شخصی و علاقه فردی مراسم عزا داری برگزار میکنند. هر رسم آیینی ابزار و وسایل خود را دارد. این ابزار و وسایل هم تولیدکنندگان و فروشندگان و خریدارانی دارد. و این یعنی مراسم آیینی هم برای خود بازار اقتصادی دارد.
اقتصاد هنرآنلاین-مهسیما شکریان: واژه آیین (Ritual) ابتدا به معنای آداب و رسوم بود و بعدها به معنای رسوم دینی یا جادوگرانه به کار گرفته شد. از این رو می توان گفت : رفتارهای آیینی ، نوعی خاص از رفتار هستند که توسط جامعه پذیرفته شده اند و به گونه ای ارتباط افراد آن جامعه را با پدیده های فرامادّی یا ماوراء الطبیعه برقرار می کنند.
مراسم آیینی نوع خاصی از گفتار و اعمال منظم است که از آموزه های دینی و ماورایی سرچشمه گرفته و یا برای بیان احساسات دینی و مذهبی به کار گرفته می شود و به دلیل قدمت زیادی که دارند در بیشتر موارد با سنت و تاریخ مردمان یک منطقه پیوند خورده اند و جزئی از فرهنگ روزانه و انکارناپذیر مردم شده اند.
از ویژگی های مراسم آیینی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
در انجام دادن هریک از این مراسم ها ، تن انسان و اشیا ، با مهارت و استادی خاصی به کار گرفته می شود ، مانند : سینه زنی ، نخل گردانی ، زنجیر زنی.
در هر رسم غالبا اشیاء مختلفی به کار برده می شوند که معمولاً جنبه نمادین دارند و گاه تمام مراسم، حول همان عنصر نمادین می چرخد ، مانند : صلیب ، عَلَم و نخل.
ادبیاتی که در مراسم آیینی به کار گرفته می شود ، معمولاً از نوع خاص بوده و با ادبیات رسمی مردم متفاوت است.
مراسم آیینی غالبا با زمان و مکان خاص ارتباط و پیوند دارد ، مانند : محرّم ، کریسمس ، عید پاک.
تحذیر و اجتناب ، از عناصر رایج مراسم آیینی است ، به طوری که مردم به هنگام اجرای این گونه مراسم ها ، از اعمال و گفتار خاصی دوری می کنند و به اشیاء خاصی تمسک می جویند. این گونه پرهیزها و اجتناب ها ، مفهوم و موقعیت مراسم را تشدید می کند و بدان حالت تقدس بیشتری می بخشد ، مثل : ترک شیرینی و جشن و موسیقی و ... در ایام تاسوعا و عاشورا و شب های قدر.
موضوعات غیرتجربی و موجودات فوق طبیعی ، زمینه بسیاری از این مراسم ها را تشکیل می دهند. این که این موضوعات و موجودات ، نمادهای خدا پنداشته می شوند یا موضوعاتی هستند که در پس آنها حقیقت و واقعیتی نهفته است ، به نقش اصلی آنها در گرایش دادن احساسات و عواطف شرکت کنندگان ، به ماورایی بودن مراسم و حضورشان در محضر خداوند و نظارت روح های مقدّس و متعالی بر می گردد. با این حال ، مراسم ، ممکن است ظاهری کاملاً دنیوی داشته باشد ، مثل مراسم شب بَرات ، که با پختن و خیرکردن حلوا و حضور بر مزار مردگان در شب جمعه آخر سال شمسی ، همراه است.
ابزار آیین محرم هم شامل پرچم (کتیبه نویسی روی پارچه)، علم، زنجیر، لباس مخصوص و مشک آب، پیراهن سیاه، طبل، سربند علی اکبر، کلاه خود و پراست. روی پرچمهای محرم اشعارواحادیث این آیین نوشته شده و با طرحهایی اسلامی و مربوط به محرم و عاشورا و امام حسین تزئین شدهاند. این پرچمها برای تزیین و نمادی از عاشورا و تاسوها هستند. البته هر مراسم مذهبی در ایران پرچم خاص خود با نشانههای منحصر به فرد خود را دارد. این پرچمها امروزه با تعداد بالا تولید میشوند و به فروش میرسند، اما روزگاری هم بود که هنرمندانی با عشق و خلوصشان به این مراسم این پرچمها را طراحی و اجرا میکردند و پرچمهای امروزی که به (کتیبه نویسی) نزدیک هستند ادامهی صنعتی شده کار همان هنرمندان قدیمیتر است.
هر سال یک ماه یا دو هفته قبل از شروع محرم تقاطع خیابان " 15خرداد" و "ناصر خسرو" محل فروش ابزار آیین محرم وصفر است. این قسمت از خیابان در طول سال محلی برای فروش کت و شلوار مردانه است. البته در این قسمت چهار مغازه پرچم فروشی(گلدوزی) به طور دائم و همیشگی مشغول به کار هستند. در این مغازهها تعداد زیادی پرچم آماده روی دیوار و بیرون مغازه آویزان است و چند نفر پشت چرخ خیاطی مشغول به گلدوزی هستند. هر مغازه یک یا دو چرخ گلدوزی دارد. مقداری زیادی هم پارچه گوشه و کنار مغازه قرار دارد.
یکی از مغازه داران پرچم فروش یا به قول خودش گلدوز میگوید: "ما تمام سال برای مناسبت های مختلف مذهبی پرچم تولید میکنیم." او میگوید، پرچم نیمه شعبان، که مربوط به جشن است زمینه روشنی دارد و از نخهای رنگارنگتری برای گلدوزی آن استفاده میکنیم و پرچمهای عزاداری معمولا تیرهتر و سادهترهستند. آنها با ذوق شخصی و بنا بر تجربه کاری که چه طرحی بیشتر بین خریداران طرفدار دارد، پرچمهایی در ابعاد بزرگ و کوچک تولید میکنند. مغازه داری دیگر میگوید:" فقط چهارنفر تولید کننده پرچم مذهبی در این راسته باقی ماندهاست. کار ما دیگر رونق ثابت را ندارد و مشهد پر رونقترین شهرو مرجع برای حرفه ماست. او میگوید جوانترها علاقهای به یادگیری و ادامه این حرفه ندارند، چرا که چندسال است، حتی فصل رونق کارمان هم چندان فروشی نداریم و در حال حاضر این کار از بیکاری بهتر است. این مغازههای اطراف که فقط برای یک ماه میآیند و پرچمها را نمیدانم چگونه با قیمتی ارزانتر از ما میفروشند، رونق کار ما را کساد میکنند. بعضی از این پرچمهای ارزان را شاید از چین میآورند. بعضی از آنها چاپی است و خب معلوم که کار چاپی از گلدوزی با دست روی پارچه مخمل اعلا ارزانتر است. عدهای دیگر هم کارخانههای بافت پارچه و درآمد بالا دارند، آنوقت میآیند سالی یک ماه پانزده میلیون تومان میدهند ومغازه کت و شلوار فروشی را اجاره میکنند ومیگویند با عشق به امام حسین پارچههایی برایش میبافیم و ارزان میفروشیم. این کار آنها باعث میشود منی که تمام سال مالیات میدهم و منتظر این یک ماه هستم خیلی کم فروش کنم و بیشتر پرچمهایمان به فروش نرسد. او میگوید کت و شلوار فروش هم حق دارد که مغازهاش را اجاره دهد چون هیچوقت نمیتواند در طول ماه محرم که فصل عروسی هم نیست، پانزده میلیون یا ده میلیون تومان فروش کند. او میگوید:" اینجا رقابت صنفی وجود ندارد بلکه رقابت کسبی است." گلدوزها یا پرچمدوزها تحت نظر اتحادیه صنف خیاط کار میکنند و به جز کار خودشان، پرچمهای سفارشی با هر اندازه و طرحی درست میکنند.
در مغازهای دیگر که سقف بلندی دارد، تعداد زیادی کت وشلوار آویزان است و مغازه پر است از ابزار آیین محرم. صاحب این مغازه تولیدی کت وشلوار دارد و لباسهایی شبیه لباس تعزیه در مغازهاش میفروشد. او میگوید:"هر سال محرم حالا هر فصلی میخواهد باشد، بهترین جنس پارچه را همان فصل را میخرم و بهترین لباس را برایش تولید میکنم و بدون هیچ سودی برای خدمت گزاری به امام حسین میفروشم."
یک مغازه دیگر کتلهای جفتی و پرچم بافته شده میفروشد. آنجا را یک نفر که کارگاه پارچه بافی در پامنار دارد اجاره کرده و آن کتلها و پارچهها مخصوص این مناسبت بافته شدهاست. آقایی که در این مغازه کار میکند شغل دیگری دارد و این یک ماه داوطلبانه و مجانی به آنجا آمده است. در کنار اینها زنجیر و کلاه خود و سربند در هم جعبهها یا طبل و پردر گوشه و کنار مغازهها و روی زمین و جلوی چند نفر دست فروش در پیاده رو دیده میشود. یک نفر هم هست که علم و مجسمههایش را میفروشد. او میگوید کوچکترین علم را برای نمونه آورده است و اگر بزرگتر میخواهیم باید سفارش بدهیم. او فقط فروشنده است و از تولیدی اصلی خبر ندارد و علم را اجاره نمیدهدو میگوید کار ما فقط فروش است. مغازه داری دیگر میگوید، اگر پرچم و زنجیر را تعداد بخواهی با قیمتی ارزانتر میفروشم.
فهرست قیمت اقلام آیین محرم:
قیمت علم کوچک، تقریبا یک متر ونیم عرض دو میلیون و پانصد هزار تومان
مجسمه پرنده فلزی برای علم، یک جفت ششصد هزار تومان
مجسمه گوزن فلزی برای علم، یک جفت چهارصد و پنجاه هزار تومان
مجسمه شیر، جفتی پانصد هزار تومان
کوچکترین قطعه برای علم، هفتاد هزار تومان
پر طاووس برای تزئین علم، سه هزار تومان
دست پنج تن برای قرار دادن نذری روی علم، چهل و پنج هزار تومان
کتل با توجه به ابعادش، جفتی چهارصد و هشتاد تا پانصد و بیست هزار تومان
کتیبه یا پرچم بافت پارچه یک متر و نیم در نیم متر، صد و پنجاه هزار تومان.
لباس تعزیه ساده، هفتاد و پنج هزار تومان
پرچم چاپی یک متر در سه متر، سی هزار تومان
پیراهن سیاه، بین چهل و پنج تا نود و پنج هزار تومان
پرچم زربافت یک در سه متر، سیصد هزار تومان
پرچم غیر زربافت یک در سه متر، دویست هزار تومان
طبل با شعاع یک متر، هفتصد هزار تومان
طبل بچگانه، شصت و پنج هزار تومان
زره روی لباس تعزیه، دویست تا چهارصد هزار تومان
زنجیر بچگانه، یک جفت بیست و دو هزار تومان
زنجیر بزرگسال، سی تا چهل و چهار هزار تومان
کلاه فلزی، سی تا پنجاه و پنج هزار تومان
مشک آب، بیست تا چهل هزار تومان
قیمت بزرگتری پرچم تقریبا سه متر و نیم در دو متر، هشتصد هزار تومان
پرچم دوخت ساده دو متر در هفتاد سانتی متر، صد و بیست هزار تومان
یک بسته پنجاه تایی سر بند سبز، هشتاد هزار تومان