به بهانه بزرگداشت روز پیروزی در اروپا
فیلمهایی درباره جنگ جهانی دوم
روز ۸ مه (۱۹ اردیبهشت) امسال مصادف با هفتاد و پنجمین سالروز پایان جنگ جهانی دوم بود. در چنین روزی در سال ۱۹۴۵، پس از شش سال جنگ ویرانگر که بیش از ۶۰ میلیون کشته برجا گذاشت، آلمان نازی به فاصله کوتاهی پس از مرگ آدولف هیتلر تسلیم شد و قوای متفقین به صورت رسمی بر آلمان و متحدیناش اعلام پیروزی کردند. به همین مناسبت این روز در اروپا روز پیروزی نام گرفت و همه ساله در این تاریخ جشنهایی برگزار شد. امسال اما با شیوع کرونا برنامه جشنهای خیابانی به مناسبت روز پیروزی لغو شد. اما هر جنگ جدا از آمار کشته شدگان و تاریخ آغاز و پایان روایتهایی انسانی بیشماری از عشق و نبرد برای بقا با خود به همراه دارد و تعدادی از روایتهای جنگ جهانی دوم تبدیل به فیلم شدهاند. در ادامه تعدادی از این فیلمها را معرفی میکنیم.
هنرامروز-مهسیما شکریان:
جنگ جهانی دوم دومین جنگ جهانی بود که از سال ۱۹۳۹ شروع شد و تا سال ۱۹۴۵ ادامه یافت. بیشتر کشورهای جهان از جمله قدرتهای بزرگ در این جنگ شرکت کردند و کمکم در قالب دو اتحاد نظامی در برابر هم قرار گرفتند: دستهٔ نخست، متفقین و دستهٔ دوم نیروهای محور نام داشت. این دو اتحاد نظامی یک جنگ تمامعیار راه انداختند که در اثر آن بیش از ۱۰۰ میلیون تن از بیش از ۳۰ کشور جهان درگیر شدند. شرکت کنندگان این جنگ از تمام قدرت اقتصادی، صنعتی و تواناییهای علمی شان درجهت پیروزی بهره بردند. تعداد کشتههای جنگ جهانی دوم حدود ۷۰ تا ۸۵ میلیون انسان برآورد شدهاست و این جنگ را به مرگ آورترین نبرد در تاریخ زندگی انسان تبدیل کردهاست. بیشترین تعداد کشتهشدگان این جنگ از غیرنظامیان شوروی و چین بود و همچنین تعداد زیادی از افراد در نسلکشی هولوکاست و بمباران استراتژیک کشتهشدند. بسیاری از افراد نیز در طول دوران جنگ در اثر گرسنگی شدید و بیماری از بین رفتند و دست آخر کشته شدگان در اثر جنگافزار هستهای در آمار خسارت انسانی جنگ جهانی دوم شمرده میشوند.
داستان بعضی از این قربانیان و سربازان تبدیل به فیلم شدهاند. در ادامه توضیحاتی درباره چند فیلم با موضوع جنگ جهانی را آوردهایم:
پسر پیژمه راه راه
فیلم سینمایی به کارگرانی مارک هرمن و محصول سال 2008 است. این فیلم اقتباسی از رمانی به همین نام به نویسندگی جان بوین است که داستان دوستی دو پسر کوچک را روایت میکند. یکی از آنها فرزند فرمانده نازی و دیگری زندانی یهودی است. اما سرانجام این دوستی پسرِ فرمانده نازی را به اردوگاه یهودیان میکشاند...
فهرست شیندلر
فیلمی آمریکایی به کارگردانی استیون اسپیلبرگ و محصول سال ۱۹۹۳ است. فهرست شیندلر بر اساس داستان زندگی واقعی اسکار شیندلر، صنعتگر آلمانی ساخته شدهاست. او جان بیش از هزار لهستانی یهودی را در جریان هولوکاست نجات داد. فیلم بر پایهٔ کتاب «شیندلرز آرک» که برندهٔ جایزه بوکر شده، ساخته شده است. این فیلم یکی از تاثیرگذارترین فیلمهای تاریخ سینما محسوب میشود. موسیقی این فیلم ساخته جان ویلیامز آهنگساز مشهور هالیوود است. در این موسیقی ایتسحاق پرلمان یکی از مشهورترین ویولونیستهای قرن بیستم هنرنمایی میکند.
کتاب سیاه
این فیلم به کارگردانی پل ورهوفن داستان زندگی یک زن جوان یهودی- هلندی را روایت میکند که در جریان جنگ جهانی دوم و اشغال هلند توسط ارتش نازی برای بقای زندگی خود تلاش میکند. او برای کمک به گروههای آزادیبخش با یکی از فرماندهان ارتش نازی طرح دوستی میریزد و از این راه نقشههای خود را اعمال میکند.
این فیلم یکی از پر هزینه ترین فیلمهای سینمای هلند و همچنین یکی از پر فروش ترین فیلمهای هلندی بود.
نجات سرباز رایان
فیلمی جنگی محصول سال ۱۹۹۸ است که به کارگردانی استیون اسپیلبرگ ساخته شدهاست. داستان این فیلم در طول نبرد نرماندی در جنگ جهانی دوم اتفاق میافتد. ۲۷ دقیقه آغازین فیلم که رسیدن نیروهای متفقین به فرانسه در ۶ ژوئن ۱۹۴۴ را نشان میدهد، بسیار دیدنی است. تام هنکس در نقش کاپیتان جان میلر به همراه هفت سرباز دیگر مأموریت میگیرند تا سرباز جیمز فرانسیس رایان را پیدا کنند و به خانه برگردانند. او سه برادر داشته که همگی در جنگ کشته شدهاند و به دستور فرمانده کل ارتش، رایان میتواند به پیش مادرش بازگردد.
شکست ناپذیر
یک فیلم جنگی و درام به کارگردانی آنجلینا جولی، بر پایه رمان ناگسستنی اثر لورا هیلن برند ساخته شده است. شکست ناپذیر داستان واقعی یک قهرمان المپیک به اسم لوئی زامپرینی است که در دوران جنگ جهانی دوم به عضویت نیروی ارتش آمریکا درمیآید. در سال ۱۹۴۳ هواپیمایی که او و ده سرباز دیگر که سوارش بودند در اقیانوس آرام سقوط میکند و هشت نفر کشته میشوند. سه سرباز زنده مانده (از جمله زامپرینی) بدون آب آشامیدنی و غذا چهل و هفت روز کامل در اقیانوس سرگردان میشوند و پس از مدتی زامپرینی به همراه دوستش توسط نیروهای ژاپن اسیر میشود و تا پایان جنگ در اسارت باقی میماند.
پیانیست
فیلم «پیانیست» (The Pianist) ساخته رومن پولانسکی ماجراهای واقعی رخ داده برای یک یهودی به نام ولادیسلاو اشپیلمن را روایت می کند که در دوران جنگ جهانی دوم و اشغال لهستان بدست نیروهای آلمانی، نزدیک به دو سال در ویرانه های این کشور مخفی شده بود. این موسیقیدان برجسته و با استعداد تنها به خاطر خوش شانسی و مهربانی چندین غریبه زنده ماند که اغلب آن ها او را به خاطر کنسرت های پیش از جنگش می شناختند.
کودکی ایوان
فیلم های مربوط به جنگ جهانی دوم از دیدگاه کارگردانان روس فضا و بن مایه بسیار متفاوتی از فیلم های غربی مربوط به این دوره دارند. این فیلم ها به ندرت میهن پرستانه بوده و اغلب بر سوگواری برای زندگی های از دست رفته غیرنظامیان در طول این جنگ خانمانسوز متمرکز می شوند . فیلم «کودکی ایوان» (Ivan’s Childhood ) ساخته آندری تارکوفسکی در مورد کودکی یتیم است که از زندان نازی ها فرار می کند. او با سن کم و جثه ریز، تلاش می کند که به نیروهای خودی کمک کند و انتقام مرگ خانواده اش را از نازی ها بگیرد. اگر چه این فیلم جنگی بیش از نیم قرن پیش ساخته شده است اما همچنان حاوی برخی از تصویرسازی های بی مانند در تاریخ سینماست.
مدفن کرمهای شب تاب
تنها فیلم انیمه این فهرست و بدون شک یکی از بهترین فیلم های تاریخ سینما است. «مدفن کرم های شب تاب» (Grave of the Fireflies) هیچکس را به این فکر وا نمی دارد که در حال تماشای یک کارتون کودکانه است. این انیمه داستان واقعی پسر نوجوانی را روایت می کند که پس از بمباران شهر کوبه، ژاپن، توسط بمب افکن های آمریکایی در طول جنگ جهانی دوم و مرگ مادرش، مسئولیت مراقبت از خواهر کوچکترش را بر عهده می گیرد. این انیمه با فاصله ای طولانی یکی از غم انگیزترین و فیلم های تاریخ سینما است که در آن هزینه پرداخت شده توسط غیرنظامیان برای جنگ به تصویر کشیده می شود.