سینماتک فضایی برای تربیت فیلمسازان آینده

اقتصاد هنر آنلاین- شفق ابوسبا؛ لذتی که در تماشای فیلم‌ها به صورت دسته جمعی بر روی پرده بزرگ وجود دارد با دیدن آن‌ها بر روی مانیتورهای کوچک و به صورت انفرادی قابل مقایسه نیست. اولین فیلم‌های تاریخ سینما هم بر دیوار رستوران‌ها و کافه‌ها نقش بستند چرا که تماشا گروهی، هیجان فیلم‌ها را چند برابر می‌کرد. باگذشت حدود 30 سال از تاریخ سینما نیاز به آرشیو شدن فیلم‌ها به وجود آمد و مکان‌هایی که نگاتیوها در آن نگه‌داری شوند. با جمع آوری این آرشیو از فیلم‌های قدیمی، گروهی از منتقدان فرانسوی به تماشای آن فیلم‌ها در مکان‌هایی به نام "سینماتک‌" که در اختیارشان قرار گرفته بود نشستند. آن‌ها بعدتر خود به فیلمسازی پرداختند و بخش مهمی از تاریخ سینما را رقم زدند.

امروزه همچنان نیاز به دیدن فیلم‌های قدیمی و تاریخ سینمایی و یا با ارزش فرهنگی و هنری بیشتر احساس می‌شود. اما ساز و کار اقتصادی سینما به شکلی است که نمی‌تواند به فیلم‌های قدیمی فرصت اکران در سینماهای بزرگ را بدهد. از طرفی سینماهای کشور ما، محدود به پخش فیلم‌های تولید داخل هستند. یکی از چندین دلیل به‌وجود آمدن سینماتک در حدود سال‌های 1950 شاید همین نحوه‌ی ساز و کار اقتصادی بود. البته نمی‌توان منکر آن شد که در آن سال‌ها نحوه‌ی دسترسی به فیلم‌ها و دیدن آن‌ها بسیار متفاوت بوده از امروز. در حال حاضر فاصله‌ی ما با بزرگترین آرشیوهای جهان و تماشا کردن آن‌ها تنها یک کلیک است؛ اما هیجان دیدن دسته جمعی فیلم بر پرده‌های  بزرگ‌تر چه می‌شود؟

سینماتک‌هایی در سطح کشور افتتاح شده‌اند و پخش فیلم‌های قدیمی و خارجی در حال افزایش است. "مرتضی فرشباف" کارگردان سینما، مدیریت یکی از سینماتک‌های تهران را نیز بر عهده دارد.

از او درباره‌ی سینماتک و اهدافشان از برگزاری این پخش فیلم‌ها سئوال‌هایی را پرسیدیم."فرشباف" دلیل راه‌اندازی سینماتک را اینطور توضیح داد که: خودم دانشجوی سینما بودم، ورودی سال 1382. همیشه این خلا را حس می‌کردیم که چرا فقط در سالن "فلاحت‌پور" دانشکده سینما و تئاتر می‌شود فیلم‌های تاریخ سینمایی را دید. چرا فیلم‌هایی که در تاریخ سینما به صورت تئوریک می‌خوانیم را نمی‌توانیم روی پرده ببینیم و تجربه‌ی دسته جمعی دیدن فیلم را داشته باشیم. می‌خواستیم کسانی مثل دانشجویان سینما و افرادی که آرزو دارند شکوه لحظات تاریخ سینما را روی پرده بزرگ احساس کنند این شانس را داشته باشند که دور هم جمع شوند. در مکانی هر چند کوچک، کنار هم این فیلم‌ها را تماشا کنند. نکته دوم برای من این بود که خیلی به اندازه سالن یا به مختصات لوکیشنی ارتباطی ندارد. یعنی با خودم فکر می‌کنم "هانری لانگلوا" در 1950 پاریس در زیرزمین، یک سینماتک راه انداخته بود که "تروفو" "گدار" "شابرول" و "ریوت" با هم فیلم‌ها را تماشا می‌کردند و در کنارش موج نو فرانسه ایجاد شد و دنیا را تکان داد. به همین دلیل ممکن است که این دورهمی‌ها فیلمسازانی تربیت کند و به نتیجه‌ای منجر بشود که تغییری در ساختار معیوب اکران ایران بدهد. فیلم‌هایی را بسازند که به دور از کلیشه‌های معمول سینمای ایران باشد. این فقط یک آرزو است.

در ادامه فرشباف  درباره‌ی قیمت بلیت‌ها گفت: متاسفانه ما مسئله‌ی اجاره سالن را داریم. تقریبا هنوز به درآمدزایی نرسیدیم و سالن‌ها منفی می‌روند با اینکه سانس‌هایمان زیاد و پر است. برای دانشجویان تخفیف 30 درصدی گرفتیم و الان قیمت بلیت‌هایمان برای یک دانشجو برابر می‌شود با هزینه‌ی بلیت برای دیدن یک فیلم عامه پسند. پکیج‌هایی درست کردیم که مثلا اگر کسی بخواهد 3 یا 4 فیلم را ببیند می‌تواند به قیمت روز سینمای ایران فیلم‌ها را ببیند.      

او در ادامه گفت: برای راه‌اندازی سینماتک ما نیاز به مجوز موسسه فرهنگی و هنری داشتیم  و 3 سال طول کشید تا این مجوز را به ما بدهند. او همچنین اضافه کرد که: استقبال از فیلم‌ها بیش از انتظارمان بوده و خیلی خوب است.  ولی از ابتدا هدف ما این بود که اینجا فضایی باشد که خودش بتواند خرج خودش را دربیاورد هیچ وقت به چشم یک درآمدزایی به آن نگاه نکردیم. یعنی به آن به‌عنوان یک پروسه دراز مدت نگاه کردم که تماشاچی تربیت کند و به یک موقعیت کالت تبدیل بشود. ما به دنبال 4 هزار نفر مخاطب گذری نبودیم. ما ترجیح می‌دهیم 400 تماشاگر پای ثابت تربیت کنیم و درک متقابل از یکدیگر داشته باشیم. این مسیری است که تا ابد می‌تواند ادامه پیدا کند. آرزو می‌کنم که هر چه بیشتر فضاهای این چنینی ایجاد بشود.