چرا گنبدمسجد شیخ لطف‌الله دو رنگ شده است؟
چرا گنبدمسجد شیخ لطف‌الله دو رنگ شده است؟ در روزهای گذشته تصاویر زیادی از دو رنگ شدن گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان پس از مرمت منتشر شده است. روز شنبه فرصتی فراهم شد تا از وضعیت گنبد بازدید شود و مدیران میراث فرهنگی و پیمانکار پاسخ برخی از انتقادات به این مرمت و علت تغییر رنگ را توضیح دادند.
براساس توضیحات مدیران میراث فرهنگی در زمان مرمت کاشی‌های ریخته شده ساقه گنبد مسجد شیخ لطف الله، وضعیت کلی گنبد نیز بررسی شده است. در این بررسی متوجه وضعیت بحرانی کاشی‌های نوک گنبد شده‌اند. بندکشی و زیرسازی کاشی‌ها از بین رفته بوده و به ادعای مدیران میراث گاهی نیز کاشی‌هایی از سطح آن جدا و ریزش کرده است. مناقصه مرمت گنبد دوبار برگزار اما هر دو بار برنده مناقصه رد می‌شود. مدیران می‌گویند حاضر نبودند گنبد را به هرکسی بسپارند پس با ترک تشریفات، پروژه را به پیمانکار و استادکار مرمت معتمد خود سپرده‌اند.
در آغاز کار مشخص می‌شود زیرسازی کاشی‌های گنبد نخاله‌های مخلوط از آجر و کاشی‌های قدیمی است که احتمالا در مرمت سال ۱۳۱۶ استفاده شده بوده. آخرین مرمت گنبد شیخ لطف‌الله در بین سال‌های 1313 تا 1316 انجام شده و پس از آن مرمت اساسی روی گنبد صورت نگرفته است. با توجه به نفوذ آب به گنبد،تصمیم گرفته می‌شود که زیرسازی گنبد نیز مرمت شود. این پروژه مرمت تنها از شکم‌گاه گنبد به بالا بوده و بخش پایین گنبد دست نخورده باقی مانده است. با برداشتن کاشی‌ها و زیرسازی، آجرکاری بدنه اصلی گنبد نمایان می‌شود.
احتمالا در زمان ساخت مدتی گنبد مسجد شیخ لطف الله نمای آجری داشته و پس از آن کاشی‌کاری شده است. مرمتکاران این پروژه می‌گویند سازه این گنبد ۴۰۰ ساله سلام و محکم است و بنا با وجود فرونشست میدان نقش جهان مشکل سازه‌ای ندارد. در حال حاضر تنها یک تَرکْ (بخش) از گنبد پیاده و مرمت شده است. تمام کاشی‌های این بخش مستند، شماره گذاری و جمع آوری شده است.
قالب این ترک ساخته شده و کاشی‌های پس از شستشو و اسیدزدایی دوباره براساس نقشه دقیق برداشت شده از گنبد، روی قالب چیده و بعد دوباره تکه تکه به روی گنبد منتقل شده است. مدیران و مرمتکاران مدعی هستند که ۹۵ درصد کاشی‌ها اصلند و تنها ۵ درصد از کاشی‌ها غیر قابل استفاده به روش سنتی ساخته و تعویض شده است. گفته می‌شود که به دلیل تغییر نکردن کاشی‌ها، اختلاف رنگ تنها به دلیل مرمت شدن بخشی از گنبد و مرمت نشدن ترک‌ْهای اطراف آن است. مسئولان می‌گوید که گنبد مسجد شیخ لطف الله حدود 80 سال دست نخورده و رنگی که در این سالها دیده می‌شد حاصل گذر زمان در سالیان بوده و رنگ اصلی گنبد نیست.
آنها معتقدند که بزودی با بارش باران و مرمت شدن ترک‌ْهای بعدی، اختلاف رنگ گنبد از بین خواهد رفت. همچنین درباره خطوط سفید روی گنبد گفته می‌شود که به دلیل حفظ فاصله بین ترک‌ها برای مرمت‌های بعدی، این فاصله نگه داشته شده و با مرمت کامل این خطوط از بین خواهد رفت. در تصاویر ترک مرمت شده، ترک‌های مرمت نشده و قسمت دست نخورده شکم‌گاه گنبد مشخص است. همچین گفته شده که هیچ تغییر مصالح و تغییر اندازه‌ای در مرمت این ترک رخ نداده و حتی وزن مصالح خارج شده از روی گنبد با مصالح جدید یکی است. اختلاف رنگ هم با باران و مرمت‌های بعدی رفع خواهد شد. با این وجود اینها تنها استدلال‌های مسئولان و پیمانکار پروژه است و صحت سنجی آن نیاز به حضور کارشناسان مستقل دارد.
برخی از مرمتکاران و کارشناسان نسبت به مرمت گنبد شیخ لطف الله انتقاداتی دارند. مدیران میراث می‌گویند که طرح مرمت پیش از اجرا تهیه و تصویب و در طول اجرا به طور مداوم از پروژه بازدید شده است. با در نظر گرفتن این موضوع که اختلاف نظر بین مرمتکاران همیشه بسیار زیاد است؛ بخشی از نقدها به مرمت مربوط به این است که چرا به طور موضعی اقدام به مرمت ترک نشده و ترک کامل پیاده شده است. نسبت به اصالت صفوی کاشی‌های کل گنبد شبهاتی وجود دارد و اینکه با وجود بارش باران رنگها تغییر نکرده است. برخی دیگر نیز نسبت به موادی که (احتمالا) در مرمت کاشی‌ها استفاده شده نقد دارند و آن را علت تغییر رنگ می‌دانند. با توجه به در دستور کار بودن مرمت بخش بعدی گنبد نیاز است که کارشناسان مستقل از وضعیت گنبد بازدید کنند تا خطاهای احتمالی مرمت مشخص شود.