وقتی صحبت از از جمع آوری آثار هنری می‌شود بانک‌ها به عنوان "مدیچی‌های جدید" وارد عمل می‌شوند

هنرام‌روز: سال‌هاست که بانک‌ها به عنوان یکی از مهم ترین خریداران آثار هنری در جهان شناخته می‌شوند و حتی زمانی که شرایط اقتصادی نامطلوب است و موسسات خصوصی با مشکلات دست و پنجه نرم می‌کندد بانک‌ها در حال خرید و فروش و وام دادن اثار هنری هستند.

بانک مرکزی اسپانیا در سال ۱۷۸۲ و تقریبا ۱۰۰ سال پس از بانک مرکزی انگلیس تاسیس شد اما این بانک در زمان خود از جهاتی پیشرو بود چرا که یکی از اولین بانک‌ها و موسساتی بود که مجموعه‌ای هنری برای خود دارد.

یولاندا رومرو متصدی بانک مرکزی اسپانیا در این باره می‌گوید: " رئیس بانک اسپانیا در زمان افتتاح به فرانسیسکو گویا ماموریت داد تا شش پرتره از مدیران این بانک را نقاشی کند. یکی از اهداف این عمل ایجاد یک حافظه تاریخی برای بانک از طریق نقاشی پرتره بود و هدف دیگرش ترویج خرید و فروش و سفارش آثار هنری."

به تدریج این اقدام در دیگر موسسات مالی و بانکی و شرکت‌های بزرگ اسپانیا نیز مرسوم شد.

امروزه بانک‌ها از از مهم‌ترین حامیان هنر در جهان هستند.

آرنولد ویته دانشیار دانشگاه آمستردام و محقق سیاست‌های فرهنگی و هنری که جدیدترین تحقیقیش درباره مجموعه‌های هنری متعلق به موسسات بزرگ است در این باره می‌گوید: " بانکداران مانند خاندان مدیچی وارد عمل شدند. از دهه ۱۹۵۰ به بعد بانکداران مجبور بودند برای خود تصویری جدید و مثبت بسازند و برخی از آنان چون دیوید راکفلر از این واقعیت مطلع بودند که می‌توانند برای این منظور از هنر استفاده کنند."

این روزها که همه گیری ویروس کرونا وارد نهمین ماه خود شده‌است و مجموعه‌های عمومی و خصوصی در سراسر جهان فعالیت‌های خود را به طرز چشمگیری کاهش دادند و دست به تغییر سیاست‌های خود زده‌اند بانک‌ها و سایر موسسات بزرگ به جمع آوری، وام دادن و نمایش آثار هنری ادامه می‌دهند.

بر اساس نظرسنجی که روز سه‌شنبه توسط اتحادیه موزه‌های ایالات متحده آمریکا منتشر شد از هر سه موزه آمریکا یکی بعد از بازگشایی ناشی از تعطیلات ویروس کرونا دچار مشکلات اقتصادی شدند و یا کلا نمی‌توانند به فعالیتشان ادامه دهند.

لوا هاگن پیکت ، رئیس سازمان موسسات فرهنگی  مستقر در ژنو ، می گوید: ۷۸ درصد از ۵۶ عضو انجمن بین المللی مجموعه های هنرهای معاصر شرکت های بین المللی (IACCCA) همچنان در دوره کرونا  به کسب و کار هنری  ادامه داده اند و تنها  نیمی از اعضای این سازمان بودجه خود را کاهش داده اند و اکثر آن‌ها که توانسته‌اند به کار خود ادامه دهند مجموعه‌های هنری بودند که به بانک مرکزی اتحادیه اروپا مرتبط بودند و برنامه‌های خود را پایدار نگه داشته اند.

بانک‌ها می‌توانند در شرایط کنونی که مجموعه‌ها و موسسات هنری امکانات مالی کمی برای حمایت از هنرمندان دارند، نقشی تاثیر گذار را به عنوان مشتری این موسسات بازی کنند.

تأسیس مجموعه‌های هنری بانک‌ها

در نیمه اول قرن بیستم مجموعه‌های هنری بانک‌ها اندک اندک شکل گرفتند. سفارش پرتره‌های اعضای هیات مدیره بانک به هنرمندان سرشناس و انتقال آن‌ها به سالن‌های بانک و اتاق‌های کنفرانس بخشی از آن بود. برخی از آثار مجموعه‌های بانک‌ها نیز از طریق نقاشی‌هایی که مشتریان ورشکسته به جای پرداخت وام به بانک‌ها دادند فراهم شد. در سال ۱۹۵۹ راکفلر مجموعه هنری خود با عنوان Chase Manhattan Bank's Art at Work را تاسیس کرد. این موسسه با هدف خرید اثر هنری از هنرمندان شناخته شده و در حال ظهوردر سطح جهانی تاسیس شد. این موسسه باور داشت هنرمندان مشاغل و کارآفرینان کوچک هستند که سرمایه گذاری در کار آن‌ها تاثیری مثبت دارد و یکی از راه‌های گردش مالی و اقتصادی است و خرید اثر هنری برای محل کار زیبایی و نشاط را به این محیط می‌آورد. این موسسه در واقع استانداردی جدید برای خرید آثار هنری معاصر تعیین کرد.

پیکت می گوید: "در همان زمان ، مجموعه های جدید از این دست نیز در اروپا تاسیس شد. امور مالی بخش بزرگی از فعالیت این شرکت‌ها بود اما خدمتشان معمولا ملموس و قابل و مشاهده نبود و ثبت تاریخ این موسسات از طریق هنر راهی برای روایت داستانشان بود. این کار همچنین راهی برای نشان دادن تخصص از طریق مدیریت ثروت و آن‌چه از آثار هنری روی دیوارها می‌رفت بود."

همانطور که بزرگترین بانک‌های جهان از ادغام موسسات کوچکتر اولیه به وجود آمدند موسسات بزرگ هنری نیز از مجموع تلاش‌های قبلی موسسات کوچکتر شکل گرفتند.

مری روزل ردیس مجموعه هنری ۳۰۰۰۰ اثری UBS Group AG و نویسنده کتاب راهنمای جمع آوری آثار هنری می‌گوید: "مجموعه ما از ادغام چند مجموعه تشکیل شده‌است. بانک سوئیس و شرکت‌های وابسته"

همین اتفاق در مجموعه‌ای متعلق به بانک مرکزی آمریکا با ۵۰۰۰۰ اثر هنری نیز افتاده است.

رنا دی سیستو مدیر قسمت برنامه‌های جهانی فرهنگ و هنر و زنان در بانک آمریکا می‌گوید: " درباره مجموعه ما باید بگویم که این آثار از بانک‌های کوچکتر به ما رسیده‌است و نمایانگر آثار مناطق مختلف کشور است. هر بخش آثار هنری هنرمندان همان منطقه را جمع آوری کرده‌است. مثلا بانک بوستون به جمع آوری آثار امپرسیونیست تمایل داشت. هر اثر نمادی از موج هنری منطقه در زمان خود است."

در کشور اسپانیا نیز بنیاد Caixa وابسته به بانک Caixa از سال ۱۹۸۰ و پس از انتقال به دموکراسی تاسیس شد. نیمفا بیسبه مدیر ارشد سابق این موسسه می‌گوید تاسیس این بنیاد راهی برای گشودن درهای اسپانیا به جهان بود و یکی از اولین موسساتی بود که آثار هنری خارجی را وارد اسپانیا کرد.

این مجموعه اثار هنری از جوزف بویز، بروس نائومن و دونالد جاد را خریداری کرد و ستاره مجموعه خود را اثر از گرهارد ریشتر معرفی کرد.

بانک‌ها چگونه آثار هنری را می‌خرند؟

این روزها اکثر بانک‌ها هنر را به طور مستقیم از بازار اصلی یعنی گالری یا خود هنرمندان خریداری می‌کنند و هر یک رویکردی خاص برای جمع آوری آثار هنری دارند.

کوری جکسون متصدی ارشد مجموعه هنری بانک سلطنتی کانادا می‌گوید: " ما بر جمع آوری آثار هنری هنرمندان زنده تمرکز داریم و عموما آثار هنرمندان کانادایی را خریداری می‌کنیم." او در ادامه اعلام کرد که در زمان فعالیت او از بازار ثانویه و حراجی‌های هنری اثری خریداری نشده‌است و می‌گوید هدف ما از خرید این آثار حمایت از هنرمندان و گالری‌ها که به نوعی نقش حمایتی برای هنرمندان دارند، است و قصد داریم از جامعه فرهنگی پشتیبانی کنیم."

البته بانک‌ها بودجه خرید سالانه آثار خود را به طور علنی فاش نمی‌کنندو همچنین متصدیان مجموعه‌های هنری بانک‌ها نیز تعداد دقیق آثاری را که به صورت سالانه خریداری می‌کنند را اعلام نمی‌کنند.

یکی از متصدیان روزل می‌گوید: "این مقدار بسته به پروژه‌ای که داریم متغیر است. قرار است یک دفتر جدید تا آخر سال در سنگاپور افتتاح کنیم و برای آن اثری از دان وو هنرمند کره‌ای ساکن آمریکا سفارش دادیم. اما اگر پروژه کوچکتر باشد ممکن است آثار دیگری با قیمت کمتر و تعدادبیشتر خریداری کنیم."

تنها چیزی که او به طور قطع اعلام می‌کند این است که موسسه دائما فعال است و دیگر نکته اینکه چندان معمول نیست که برای خرید یک اثر هنری بیش از ۲۵۰۰۰۰ دلار هزینه کنیم. مگر در موارد استثنا.

آثار هنری بانک‌ها کجا نمایش داده می‌شود؟

هر بانک مجموعه هنری خود را دفاترش آویزان می‌کند وبرخی از بانک‌ها نیز فضای نمایشگاهی اختصاصی خود را دارا هستند و بخشی از آثار هر بانک در گنجینه و با شرایط خاص نگهداری می‌شوند. برخی از بانک‌ها نیز رویکرد کاملا متفاوتی دارند مثلا بانک آمریکا حدودا بیست سال است که اثر جدیدی را به مجموعه خود اضافه نکرده‌است. اما متصدی ارشد مجموعه هنری بانک آمریکا پیشنهاد می‌کند که این موسسه  می‌تواند نمایشگاه‌های مستقل را سرپرستی کرده و یا آثار هنری‌اش را به صورت رایگان به سازمان‌های کوچکتر هنری امانت دهد.

امانت آثار مجموعه‌های بانک‌ها به موسسات هنری دیگر و حتی دیگر کشورها امری معمول است. موسسه UBS اخیرا پرتره‌های لوسین فروید را برای نمایشگاهی به گالری ملی لندن قرض داد. بانک اسپانیا آثاری از فرانسیسکوگویا را در سال ۲۰۱۵ به موزه لندن امانت داد.

این ارتباطی است که بین چنین موسساتی وجود دارد و معمولا درخواست‌های امانت قبول می‌شوند.

پژوهشگر دانشگاه آمستردام در مجموع در این باره می‌گوید: " سرمایه گذاری بانک‌ها در بخش خرید آثار هنری تاثیری مثبت بر فرهنگ و هنر و ادامه حیاتش دارد."