چالشهای تئاتر ایران در سالی که گذشت
سال ۹۸ برای فرهنگ و هنر ایران یکی از سالهای پر افت و خیز بود که تحولات سیاسی و اجتماعی آن بیشترین تأثیر منفی را برای تئاتر ایران در بخشهای مختلف، به همراه داشت. در این جا نگاهی میاندازیم بر شش اتفاقی که تئاتر ایران را با مشکلاتی مواجه کرد.
به گزارش هنر امروز به نقل از مهر، سال ۹۸ شاید پرحاشیهترین سال برای تئاتر ایران طی دهه اخیر بوده است و تأثیرات منفی آن بر اتفاقات مثبتی که برای تئاتر رقم خورد، چیره شده و پایانی مبهم را برای خانواده تئاتر ترسیم کرده است.
رویداد اول؛ کسر ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده از گیشه اجراهای نمایشی
از ابتدای سال ۹۸ و علیرغم اینکه طی قانون هنرمندان و فعالان عرصههای هنری به ویژه تئاتر از پرداخت مالیات معاف بودند، اجراهای تئاتر ملزم به پرداخت ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده از گیشه فروش خود شدند؛ اتفاقاتی که با واکنش جامعه تئاتری همراه بود ولی اداره کل هنرهای نمایشی اعلام کرد که به دلیل قانون مصوب مجبور به کسر این درصد مالیاتی از قراردادهای نمایشی است.
نگاه به هنر نمایشی و دستاندرکاران آن به مانند فروشنده یک کالای تجاری و مقایسه میزان فروش یک اجرای تئاتری با توجه به محدودیت ظرفیت سالن، بهای بلیت و همچنین تلاش و هزینهای که یک گروه نمایشی برای تمرین و تولید یک اثر متحمل میشود با میزان درآمد یک فرد یا شرکت از فروش محصولات مختلف تجاری، نگاهی آسیبزننده بود که از ابتدای سال ۹۸ گریبان گروههای تئاتری و خانواده تئاتر را گرفت.
این روند باعث شد تا گروههای تئاتری هر چه بیش از پیش به فکر فروش گیشه نمایش خود باشند تا بتوانند حداقل در تأمین هزینهها و دستمزدهای عوامل خود و پرداخت مالیات و درصدهای مختلف بابت سالن و سایت فروش بلیت متضرر نشوند؛ روندی که باز هم باعث قربانی شدن کیفیت به بهای فروش ختم شد که ناشی از یک نگاه غیر کارشناسانه در بدنه مجلس شورای اسلامی به عنوان قانونگذار و دولت به عنوان مجری قوانین است.
رویداد دوم؛ شهرداری به تئاتر تبلیغات محیطی رایگان ارائه نداد!
در سال ۹۸ علاوهبر موضوع کسر مالیات از اجراهای تئاتری که نشأت گرفته از نگاه غیرکارشناسانه در بدنه مجلس و دولت بود، شهرداری نیز با سازمان زیباسازی به عنوان زیرمجموعه خود این نگاه غیرکارشناسانه را بسط و گسترش داد.
در حالیکه یکی از وظایف شهرداری حمایت از فعالیتهای فرهنگی و هنری است، سازمان زیباسازی شهرداری تهران در اقدامی عجیب به گروههای تئاتری اعلام کرد که تئاتر به دلیل فروش گیشه از طریق سایتهای فروش به عنوان فعالیتی تجاری شناخته میشود و از این رو سازمان زیباسازی تعهدی در قبال گروههای نمایشی و ارائه بیلبوردهای محیطی رایگان به اجراها ندارد و گروهها باید بابت استفاده از تبلیغات محیطی شهرداری هزینه پرداخت کنند.
رویداد سوم؛ اختلال در اینترنت سالنهای تئاتر را خالی از مخاطب کرد
اختلال اینترنت در آبان سال ۹۸ چرخه تبلیغ و فروش اجراهای تئاتری را با لطمه جبرانناپذیری مواجه کرد و ارتباط میان هنرمندان تئاتر و مخاطبان و علاقهمندان به هنرهای نمایشی را به حداقل ممکن رساند.
رویداد چهارم؛ جشنواره فجر ۹۸ پرچالشترین شد
تنها چند هفته مانده به برگزاری سی و هشتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر تعدادی از گروههای تئاتری ایران به همراه ۲ اجرای بین المللی از یوجینیو باربا و رومئو کاستلوچی به عنوان ۲ چهره مطرح کارگردانی تئاتر جهان، از حضور در این رویداد تئاتری ایران انصراف دادند.انصراف اجراهای متعدد تئاتری از حضور در این دوره و بخش رقابت جشنواره، دبیر و دیگر برگزار کنندگان این رویداد مهم تئاتری ایران را با چالش بزرگی مواجه کرد. رایزنیهای مدیرکل هنرهای نمایشی و دبیر سی و هشتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر برای حل این مشکل و بازگرداندن گروههای انصراف داده پاسخگو نبود. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی اصلی فرهنگ و هنر در وضعیتی منفعل کمترین تلاش بیرونی را در جهت حل معضل پیش آمده داشت.
رویداد پنجم؛ کرونا کلکسیون اتفاقات ناخوشایند تئاتر ایران در سال 98 را تکمیل کرد
شیوع ویروس کرونا در کشور به صورت علنی تئاتر ایران را تعطیل کرد. البته در شرایط پیش آمده برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا تمامی مراکز و فعالیتهای فرهنگی، هنری، ورزشی، سیاسی و حتی اقتصادی و سیاسی تعطیل شدند اما کرونا ضربه نهایی را زد و تئاتر ایران را از نفس انداخت.در این شرایط سالنهای خصوصی تئاتر هم که اکثرشان مکانهایی استیجاری هستند و از طریق اجراهای تئاتری هزینههای خود را تأمین میکنند نیز به سمت ورشکستگی سوق داده شدند.
اداره کل هنرهای نمایشی برای جلوگیری از ضرر وارد شده به گروههایی که اجراهای شان به دلیل تعطیلی پیش آمده، لغو شده بود علاوه بر رایزنی با سالنهای خصوصی تئاتر برای حمایت از این گروهها، اعلام کرد که به لحاظ مالی نیز حمایتهایی را از گروهها و سالنهای خصوصی تئاتر انجام خواهد داد که البته هنوز چنین حمایتی انجام نشده است.اما مجلس شورای اسلامی که محل قانونگذاری است و وزارت فرهنگ و ارشاد که متولی فرهنگ و هنر است در شرایط فعلی بحث معافیت مالیاتی را برای تمامی مشاغل مدنظر قرار دادند الا برای فعالیتها و اجراهای هنری به ویژه تئاتری.
رویداد ششم؛ شهرام کرمی از اداره کل هنرهای نمایشی رفت، قادر آشنا برگشت
در شرایطی که ویروس کرونا بر تئاتر ایران سایه انداخته، شهرام کرمی مدیرکل هنرهای در اقدامی ناگهانی از سمت خود استعفا کرد. پس از ترک پست او به دلیل محدودیت فضای مدیریتی در تئاتر رخ داد. ما اداره کل هنرهای نمایشی تنها ۳ روز بعد از استعفای شهرام کرمی شاهد بازگشت مجدد قادر آشنا مدیرکل اسبق هنرهای نمایشی به تئاتر بود. قادر آشنا که در دوره وزارت سیدمحمد حسینی به عنوان مدیرکل هنرهای نمایشی حضور داشت این بار با حکم سیدعباس صالحی بار دیگر مدیریت تئاتر ایران را بر عهده گرفت.