به بهانه روز جهانی مجسمه سازی
مجسمههایی که ناپدید شدند
25 آوریل روز جهانی مجسمه سازی است. این روز از سوی مرکز بین المللی مجسمه به منظور افزایش آگاهی، درک و لذت بردن از مجسمه ها در جوامع نامگذاری شده است. در این روز رویدادی مرتبط با مجسمه سازی برگزار میشود اما امسال با وجود تعطیلی ناشی از شیوع ویروس کرونا این مناسبت به صورت مجازی برگزار شد. به بهانه این روز نگاهی به چند مورد از مجسمههایی داشتیم که در شهر تهران بودند و ناپدید شدند. این آثار معمولا در ابعاد بزرگ و با دستان هنرمندان ماهر ساخته میشوند از این رو علاوه بر ایجاد زیبایی در شهر ارزش هنری، تاریخی و مادی دارند و از بین رفتن آنها میتواند ضرری برای تمام مردم ایران محسوب شود.
هنرامروز-مهسیما شکریان:
مجسمه ملک المتکلمین میدان حسن آباد
به نظر میرسد، این مجسمه یکی از قدیمی ترین مجسمههای گمشده در شهر تهران است. حاجی میرزا نصرالله ملک المتکلمین یکی از واعظان دوران مشروطه بود که بعد از به توپ بستن مجلس دستگیر شد و در باغ شاه مقابل محمد علی شاه به قتل رسید.
پیش از این نام میدان حسن آباد میدان متکلمین بود و مجسمهی یادبودی از ملک المتکلمین که استاد صدیقی آن را ساخته بود دراین میدن تاریخی تهران نصب بود. این مجسمه در اواخر پهلوی دوم به پارک شهر منتقل شد و بعد از آن گم شد. از سرنوشت این مجسمه اطلاعی در دست نیست.
مجسمه نی لبک زن در تئاتر شهر
در زمان که ساخته شدن تئاتر شهر در تهران سفارش ساخت مجسمههایی متناسب با طراحی این بنا به دو مجسمه ساز داده شد. بهمن محصص یکی از این هنرمندان بود و مجسمه "مرد نی لبک زن" را برای تئاتر شهر ساخت. این مجسمه با ارتفاع حدود چهار متر مقابل ورودی تئاتر شهر نصب شد و پس از پیروزی انقلاب این مجسمه به انبار تئاتر شهر منتقل شد تا از صدمات احتمالی آن جلوگیری شود و در موقعیت مناسبی به محل برگردد. اما این مجسمه هیچ گاه در محل پیشینش نصب نشد. در سال 86 خبرهایی مبنی بر مرمت و نصب دوباره این مجسمه منتشر شد اما تا کنون اقدامی جدی درباره آن صورت نگرفتهاست.
نماد حجمی میدان انقلاب اثر ایرج اسکندری
مجسمهی میدان انقلاب با طراحی ایرج اسکندری توسط فریدون صدیقی اجرا و سال 1361در محل میدان انقلاب نصب شده بود. این اثر براساس چیدمان قطعات بتنی 1متر در 1متر و با ترکیب شکلی حلزونی ساختهشدهبود و در پی تعمیرات میدان انقلاب برای احداث ایستگاه مترو از میدان انقلاب برداشته شد و بعد از اتمام تعمیرات، به جای آن نمادی جدید در این میدان نصب شد. ایرج اسکندری طراح نماد اولیه میدان انقلاب درباره سرنوشت و شیوه نگهداری این اثر هنری ابراز نگرانی کردهبود. بهمن کیارستمی مستندی با عنوان مجسمههای تهران که به سرنوشت مجسمههای نی لبک زن و نماد میدان انقلاب میپردازد را ساخته است و این مستند در سایت هاشور برای تماشا موجود است.
نقش برجستههای مسعود عربشاهی بر دیوار اتوبان حقانی
نقش برجستههای مسعود عربشاهی هنرمند نقاش و مجسمه ساز معاصر ایران حدود سال 75 به سفارش شهرداری منطقه سه تهران با تلاشی هفت ماهه و برگرفته از هنر بنیادین ایران طراحی و اجرا شد. در سال 85 حدود پنج متر مربع از این طرح که در بزرگراه حقانی- مدرس بر دیوارهای پارک طالقانی نشسته بود از دیوار جدا و مفقود شد. مسئولین درباره این اتفاق اظهار بی اطلاعی کردند و بعد از مدتی تمامی نقش برجستهها از روی این دیورا برداشته شد.
مجسمه گاو و گوساله در حیاط دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران
مجسمه گاو و گوساله اثر حسن ارژنگ نژاد بود و حدود سال 1347 به سفارش ریاست دانشکده دامپزشکی وقت دکتر میمندی نژاد با ورق های نازک مس و بصورت چکش کاری ساخته شده بود نیز به سرقت رفت. گفته میشود این مجسمه چند سال پس از سرقت مجددا بازسازی شد و سر جای قبلیاش قرار گرفت.
مجسمه مادر و فرزند در شهرک غرب
این اثر از هنرمند مجسمه ساز شعله هژبر ابراهیمی هنرمند پیشکسوت و از شاگردان علی اکبر صنعتی نیز از شهرک غرب تهران دزدیده شد. این مجسمه وزنی حدود 400 کیلوگرم داشت و در میدان صنعت تهران نصب بود. سرقت این مجسمه در پی سرقتهای سریالی مجسمههای تهران در سال 89 انجام شد. در این سرقتهای سریالی سردیسهایی از ستارخان و باقرخان و استاد شهریار و دو مجسمه از پارک هنرمندان و اثری از کوروش گلناری و... به سرقت رفتند و دلیل این سرقتها فروش برنزهای مجسمهها اعلام شد. اما کارشناسان در آن زمان اعلام کردند که دزدیده شدن این مجسمهها برای افراد عادی ممکن نیست و به تجهیزات خاصی نیاز دارد.
مجسمه حقیقت مسموم در فرهنگسرای نیاوران
این مجسمه اثر سیامک شریفان که به صورت ترکیب مواد (آینه، استیل، آهن و پتینه طبیعی زنگار) در سومین بینال مجسمهسازی ساخته شده بود و به پیشنهاد پرویز تناولی، هنرمند پیشکسوت و دبیر دوسالانه در سال 1381 در فضای سبز فرهنگسرای نیاوران نصب شد. اما در سال 93 به درخواست مدیر فرهنگسرای نیاوران از این مکان جا خارج شد. این جابه جایی در پی درخواست مدیران این فرهنگسرا برای رنگ آمیزی و ایجاد تغییر در این مجسمه در سالهای قبل و سرانجام درخواست جابه جایی قطعی آن در سال 93 انجام شد. سازنده اثر تصمیم داشت تا این اثر را بعد از جابه جایی تخریب کند اما سرانجام به باغ خصوصی یک مجموعه دار آثار هنری در تهران منتقل شد.
مجسمه مسافر در میدان راه آهن
مجسمه مسافر اثر امین بلاغی در سال 1394 در میدان راه آهن نصب شد. این مجسمه مسافری را نشان میداد که گویی تکههایی از خودش را در شهر مبدا یا سفرهایش جا گذاشته است. این مجسمه با ابعاد بزرگ چند وقتی است که دیگر در میدان راه آهن نیست.