تلاش اهالی فرهنگ و هنر بر فاصله گذاری میان فرهنگ و سیاست

اقتصاد هنر آنلاین- فرزانه شهریاری؛ همزمان با برگزاری نمایشگاه "نغمه نیستم که بخوانی"، تورج خامنه زاده نمایشگاه "هفت پیکر" که برداشتی آزاد از داستان کهن "هفت پیکر" نظامی گنجوی است را کیوریت کرده است، با  این هنرمند راجع به دو نمایشگاه در حال حاضرش، و وضعیت هنر و هنرمند ایرانی در خارج از کشور گفت و گو کرده ایم:

با توجه به اینکه مهاجرت کرده اید، وضعیت هنرمندان خارج از کشور را چطور می بینید؟ 

تحصیلات من در امریکا تمام شده و به آن معنی مرسوم، مهاجرت نکرده ام  و در رفت آمد هستم، بعضی از پروژه‌هایم را، نیویورک و بعضی را در ایران پیش می برم. و قصد قطعی برای ماندن در آن جا ندارم. هنرمندان آن جا هم مثل هنرمندان هرجای دیگر در حال فعالیت اند و خوب جدی هستند، اما خوب، نیویورک یکی از مراکز هنری مهم دنیاست، و تنها هنر آن شهر و کشور امریکا را نمایش نمی دهد و معرفی نمی کند، درواقع به نوعی تجمع همه هنرمندان دنیاست، و اتفاقاتی که در آن جا می بینیم یا متعلق به هنرمندانی از کشوهای دیگر است که در آن جا استودیو دارند و ساکن شده اند و یا اینکه به صورت موقت  برای ارائه آثارشان به آن جا آمده اند. و اتفاقات هنری آن جا عمدتا متعلق به هنر هنرمندان نیویورک و امریکا نیست، هنر نیویورک، هنر هنرمندانی ست که از جاهای مختلف دنیا به آن جا آمده اند. 

حضور هنرمندان ایرانی در نیویورک چگونه است؟

می‌توان گفت هنرمندان ایرانی در نیویورک حضور پررنگی دارند و تقریبا هر ماه و فصلی رویدادهایی مربوط به هنرمندان ایرانی در حال برگزاری ست، به طور نمونه می‌توان به فستیوال پرفورمنس و موسیقی و یا برای اولین بار به دوره فستیوال فیلم ایرانیان که به تازگی در نیویورک برگزار شد، اشاره کرد و همچنین به تازگی نمایشگاه انفرادی "سیا ارمجانی" مجسمه ساز و معمارِ ایرانی-امریکایی  در موزه "متروپولیتن" نیویورک برگزار شد. و از این قبیل ااتفاقات که به نمایش هنر و هنرمندان ایرانی در شهر نیویورک می‌پردازد کم نیست.

با توجه به اینکه شما یکی از اعضای هیآت مدیره رس آرتیس هستید، در حال حاضر شرایط پذیرش هنرمند ایرانی در رزیدنسی‌های خارج از ایران به چه شکل است؟

در برخی از رزیدنسی ها، به طور مثال آن هایی که امریکایی هستند، قطعا شرایط تغییر کرده است. اما علی رغم   وجود همه محدودیت‌هایی که وجود دارد، کماکان ویزاهای فرهنگی صادر می شود اما شرایط سخت تر شده است، به همین خاطر، رزیدنسی ها در دعوت از هنرمندان ایرانی دچار تردید هستند، چون مشخص نیست که افراد بتوانند ویزا بگیرند. اما خارج از محدوده امریکا، کشورهایی که با امریکا ارتباط دارند نیز، به دلیل وجود تحریم‌ها دچار این شک شده اند که با هنرمندان ایران همکاری داشته باشند یا خیر. 

به طور مثال رزیدنسی‌هایی در اروپا  که در آمریکا هم شعبه دارند، دیگر دعوت از هنرمندان ایرانی را از برنامه کار خود خارج کرده‌اند. البته همه  رزیدنسی ها این طور نیستند، و من فکر می کنم اهالی فرهنگ، معمولا در تلاشند بین فرهنگ و سیاست فاصله گذاری کنند. حتا بعضی از موسسات فرهنگی و هنری امریکا می دانند که آوردن هنرمند به لحاظ منطقی دچار مشکل است اما کماکان علاقه‌مندند با ایرانی ها همکاری داشته باشند، و خوب متاسفانه یک بخشی خارج از تصمیم گیری آن هاست. 

برخورد آن ها با همکاری با هنرمندان ایرانی ساکن آن جا چگونه است؟

همونطور که پیش‌تر هم اشاره کردم جامعه فرهنگی در نیویورک علاقه‌مند همکاری با هنرمندان ایرانی هست و حتی برای ابراز مخالفت خود با تصمیم گیری های دولت جدید، بعضا حتی تمایل برای همکاری بیشتر با هنرمندان ایرانی را دارند. در شرایطی که امکان حضور هنرمندان ایرانی در برنامه‌های فرهنگی و هنری داخل آمریکا نیست، به طور مثال برای برنامه ‌های پژوهشی و یا نشست‌ها گه گاه امکانات آنلاین حضور آن‌ها را به صورت مجازی میسر کرده است. اما آن جایی که به بحث دعوت و حضور هنرمند و مواردی که به سیاست گذاری ها دولت مربوط می شود، قضیه تفاوت می کند.

راجع به نمایشگاه هفت پیکر که به عنوان کیوریتور در آن حضور دارید، برای ما بگویید.

نمایشگاه هفت پیکر، حاصل همکاری من و "ناتاشا چاک"، نویسنده، مدرس و کیوریتور مکزیکی است. این پروژه بر اساس تئوری دریافت شکل گرفته است. در واقع در تئوری این موضوع به بحث گذاشته می‌شود که معنی و مفهوم هر اثر هنری با خودش منتقل نمی شود، و علی رغم این که هنرمند کد گذاری هایی را برای دریافت خاصی در اثر قرار می‌دهد، مخاطب بر اساس تجربه زیستی و فرهنگی خودش، برداشت خودش را دارد. ما داستان کهن هفت پیکر را به دلیل تاویل پذیری آن و همچنین در بر داشتن هفت داستان از هفت اقلیم مختلف، بستر مناسبی برای تجربه این تئوری دیدیم و خواستیم به این واسطه چرخه ای بین هنرمندان این نمایشگاه به عنوان مخاطب اثر نظامی گنجوی و اثر آنها و مخاطبان نمایشگاه برقرار کنیم. بنابراین ترجمه انگلیسی هفت پیکر را در اختیار هنرمندانی از هفت اقلیم داستان قرار دادیم و داستان‌های هر کدام را مشخص کردیم اما محدودیتی برایشان قائل نشدیم که تنها روی داستان مشخص شده خودشان کار کنند و آزاد بودند تا در صورت تمایل روی مفاهیم کلی تمام داستان خلق اثر کنند، بنابراین آن ها به عنوان مخاطب های این اثر تفسیر خودشان از این داستان را در آثارشان آورده اند، و مخاطب این نمایشگاه نیز تفسیر خودش را از تفسیر هنرمند دارد، و خوب این میان اتفاقات جالب توجهی افتاده است. تعمدا متنی که در اختیار هنرمندان شرکت کننده قرار گرفت، کاملا بدون تصویر بوده تا تنها داده‌هایشان خود متن باشد و نه چیز دیگری، بعضی از این هنرمندان متن انگلیسی را به زبان خودشان ترجمه کردند، و طبعا در مرحله ترجمه نیز اتفاقات و تفسرهایی رخ داده است و آن چیزی که در نهایت توسط هنرمند یا به عبارتی مخاطب اثر دریافت شده ممکن است با آن مفاهیم اصلی متفاوت باشد، و این بازی‌های برداشتی و لایه ها و مفاهیم جدید ایجاد بستری مناسبی را برای پژوهش بررسی فراهم می‌کند که خب برای ما جذاب بوده است. 

آیا برای برگزاری نمایشگاه خودتان "نغمه نیستم که بخوانی" حامی مالی داشته است؟

خیر، تولید کننده اثر خودم بودم و همه عوامل و شخصیت‌ها به صورت دوستانه در این پروژه با من همکاری کردند. 

*

دو نمایشگاه چیدمان "نغمه نیستم که بخوانی" و گروهی "هفت پیکر" تا روز جمعه 17 خرداد ماه در گالری محسن برپا خواهند بود.