یادداشت حسین لامعی درباره‌ی کاریزمای ذاتی کتایون ریاحی

به گزارش هنر ام‌روز، یک- آخرین فیلم سینمایی که از کتایون ریاحی به یاد دارید، چه بود؟ و آخرین سریال تلویزیونی که از او دیده‌اید، کدام است؟ اگر حافظه‌تان یاری کند، باید به حدود ۱۵ سال قبل بازگردید... به دورانی که کتایون ریاحی، هنوز و همچنان، به ایفای نقش می‌پرداخت...

دو- کتایون ریاحی، حدود ۱۵ سال است که به بازی در هیچ فیلم سینمایی و سریال تلویزیونی تن نداده... تصمیمِ غریب و مهمی‌ست که بایست، پیرامونش سخن گفت... ۱۵ سال دوری از بازیگری، آن هم در اوج موفّقیت و پختگی... تصمیمی که شاید بسیاری آن را، اشتباه بزرگِ ریاحی بخوانند اما، او بازیگری‌ست که نخواست، آلوده‌ی آثارِ پوچ و پوک و بی‌مغز شود، و نپذیرفت که به انحصارِ ابتذالیاتِ یک محیطِ مسدود و مصلوبِ سطحِ پایین، درآید... کتایون ریاحی، ۱۵ سال کنار کشید و بدین‌سان، ردّی بر دامنش، از نشانِ ابتذال و فروکاستنِ هنر، ننشست... این، کرامتِ اوست، نه اشتباه او...

سه- کتایون ریاحی، در جایگاه یک بازیگر، از انگشت‌شمار بازیگرانِ ایرانی‌ست که جذابیتِ بازی‌اش، بیش از هرچیز، تکیه بر «خودش» دارد... تکیه بر کاریزمای شخصی‌اش... فارغ از تکنیکِ بازیگری (که او اتفاقا بازیگری تکنیکال است) و حتی فارغ از فیلم و فیلمنامه‌... آن چیزی که بیش از همه در جنس بازی و حضورِ کتایون ریاحی مقابل دوربین چشم‌گیر است، «خودِ اوست»... حتی بی‌تکلّم، حتی بی‌دیالوگ... او از آن جنس معدودِ بازیگرانی‌ست که «دوربین، دوستش دارد» و وقتی به قاب دوربین وارد می‌شود، قاب، برای مخاطب، مطبوع و مطلوب می‌گردد... عنصری ویژه، که نه اکتسابی، بلکه ذاتی‌ست...

چهار- از مهمترین نقش‌آفرینی‌های کتایون ریاحی، بی‌شک، «مهین مشرقیِ» «شام آخرِ» جیرانی‌ست... آن شمایلِ ماندگار... زنی میان‌سال، استاد دانشکده‌ی معماری، که پس از ۲۶ سال زندگی مشترک، از شوهرش جدا می‌شود و پس از مدتی، درگیر عشقی خلافِ آمدِ عادت و خلافِ عُرفِ جامعه، با یکی از دانشجویانِ جوانِ خود می‌گردد... کتایون ریاحی در سراسر «شام آخر»، همچون این سکانسِ کلیدی، آنچنان ماهرانه مرزهای مابین خودآگاه و ناخودآگاه و بازیِ غریزی و تکنیکال را از میان برمیدارد و به‌هم درمیامیزد، و چنان دقیق و به‌اندازه، ۳ عنصرِ کلام، سکوت و نگاه -آن نگاه سبزِ تسخیرکننده- را با یکدگر متوازن و بالانس می‌کند، که شمایل «مهین مشرقی»، به تمامیّت تبدیل به یکی از مهمترین کاریزماهای سینمای پس از انقلاب می‌شود... کاریزمای زنی که هنوز، بحث‌برانگیز می‌نماید و ایضاً، ستایش‌آمیز...