سینمای ایران، از مهاجرت تا اعدام؛ جشنواره کارلوی واری

جشنواره کارلووی واری که سال گذشته به دلیل شیوع کرونا برگزار نشده بود، امسال با وجود محدودیت ها به طور کامل برپا شد، اما شرط ورود به سینماها ارائه تست منفی یا مدرک واکسیناسیون کامل در دو مرحله بود.

حضور دو ستاره بزرگ سینما، مایکل کین و جانی دپ، شب های جشنواره را پر شورتر کرد. مایکل کین در مراسم افتتاحیه جایزه افتخاری یک عمر فعالیت سینمایی را گرفت و پس از دریافت کریستال بلورین جشنواره - که بزرگ و سنگین است - به شوخی گفت که «سنگین» ترین جایزه عمرش را دریافت می کند. جانی دپ هم در روزهای پایانی جشنواره به آن ملحق شد و مشتاقان بسیاری ساعت ها در جلوی فرش های قرمز انتظار او را کشیدند.

بخش مسابقه اصلی جشنواره کارلووی واری، طی سال ها ترکیبی بوده از فیلم های نه چندان دلچسب با فیلم‌های فوق العاده ای که گاه با بهترین فیلم‌های جشنواره‌های کن و ونیز هم برابری می کنند.

امسال دوازده فیلم در بخش مسابقه به نمایش درآمد که از میان آنها جایزه بزرگ بیست و پنج هزار دلاری بهترین فیلم جشنواره به فیلم "تا جایی که می توانم راه بروم" ساخته استفان آرسنیه ویچ از صربستان رسید؛ فیلمی که داستان یک زوج پناهجوی آفریقایی را در صربستان امروز دنبال می کند، زمانی که مرد می خواهد در صربستان بماند و به نظر می رسد روابط خوبی با همسرش دارد، اما یک شب همسرش به همراه دو پناهجوی سوری به امید رسیدن به بریتانیا او را ترک می کند.

فیلم داستان یک قهرمان اسطوره ای صربستان را با داستان قهرمان مرد فیلم می آمیزد و فیلمساز می گوید سعی دارد قهرمان ملی اش را با آدم های ساده مهاجر امروزی جابجا کند تا از این طریق شاید بتواند ذهنیت بخشی از مردم کشورش را که مخالف مهاجرین هستند، تغییر دهد.

فیلم روایت نسبتاً جذابی دارد و می تواند تماشاگر را با خود همراه کند تا به پیچ غیر قابل انتظار پایانی برسد، هرچند روایت داستان مهاجرین به دستمایه ای تکراری در سینمای اروپای این سال ها بدل شده است.

جایزه پانزده هزار دلاری ویژه داوران به فیلم "هر دقیقه" ساخته اریکا هنیکووا از جمهوری چک رسید؛ فیلم مستندی که داستان پدر و مادری را روایت می کند که به زور می خواهند بچه خود را به یک نابغه بدل کنند.

اما یکی از دیدنی ترین فیلم های سال، "نقطه جوش" ساخته فیلیپ بارانتینی از بریتانیا بود که از دید داوران به دور ماند و تنها بازیگری آن مورد تقدیر داوران قرار گرفت؛ یک فیلم دیدنی که در یک پلان- سکانس فیلمبرداری شده و یک ساعت و نیم، بدون قطع، تماشاگر را درگیر مشکلات پیچیده یک سرآشپز در یک رستوران می کند که از خلال این تنش گیج کننده می تواند در لحظه هایی شگفت انگیز احساسات انسانی شخصیت هایش را بروز دهد و با تماشاگرش قسمت کند.

قصیده گاو سفید پس از فیلم موفق احتمال باران اسیدی، فیلم متفاوت دیگری است از این زوج که این بار اعدام در ایران را دستمایه کار خود قرار داده اند. با آن که فیلم به راحتی می توانست به انبوهی از فیلم های مشابه این سال های سینمای ایران درباره قصاص و بخشش بدل شود، با هوشمندی سازندگان به اثری تازه و جست و جوگر درباره مفهوم اعدام و مخالفت اصولی و اساسی با آن بدل می شود. تنهایی شخصیت اصلی و احساس گناه طرف مقابل او، درامی را شکل می دهد که با کارگردانی حساب شده و بازی های درگیر کننده تماشاگر را با خود همراه می کند.

پناه پناهی هم در جاده خاکی، اولین تجربه سینمایی اش، یک فیلم جاده ای را با تماشاگرش قسمت می کند: روایت خانواده ای که پسرشان را تا خروج از مرز همراهی می کنند.

فیلم خواه ناخواه تحت تأثیر عباس کیارستمی و جعفر پناهی است اما حضور شخصیت بچه و کاراکتر جذاب پدر- با بازی حسن معجونی- لحظات سرخوشانه ای را شکل می دهد که می تواند دنیای متفاوتی را برای این فیلمساز نوید دهد.اما فیلم به راحتی می توانست در صحنه سوررئال شب و ستارگان به پایان برسد و صحنه های بعدی اضافی به نظر می رسند و به فیلم آسیب می زنند.

یکی از دیدنی ترین فیلم های بخش افق ها - که از بهترین فیلم های امسال است و جایزه بهترین فیلم هفته منتقدان جشنواره کن را هم از آن خود کرده بود- "پرها" ساخته عمر الزهیری فیلمساز مصری است که در یک فضای دیدنی و حساب شده داستان سوررئال زنانه ای را در یک دنیای خشن مردانه روایت می کند؛ جایی که مرد خانواده با اشتباه یک شعبده باز به یک مرغ بدل می شود!