بهمن ارک: شاید روزی برادران کوئن ایرانی شویم، ولی هدف‌مان این نیست
بهمن ارک، یکی از کارگردانان «پوست» معتقد است که ژانر این فیلم ترسناک نیست و هیچ‌وقت هم قصد نداشته تا مخاطب را بترساند و بیشتر یک روایت عاشقانه و شاعرانه را به تصویر کشیده است.
به گزارش هنر ام‌روز، بهمن و بهرام ارک دو برادر که در سینما به نام برادران ارک شناخته می‌شوند. این دو برای ساخته فیلم سنمایی«حیوان» جایزه سینه فونداسیون فستیوال کن را از آن خود کردند. اولین فیلم سینمایی بلند آن‌ها با نام «سویوق» و دومین فیلم سینمایی آن‌ها هم «پوست» نام دارد. فیلمی با تهیه‌کنندگی محمدرضا مصباح که برای اولین بار در سی و هشتمین جشنوارعه فیلم فجر به نمایش درآمد و حالا روی پرده سینما به نمایش گذاشته شده است.
به بهانه اکران فیلم سینمایی«پوست» به گفت‌وکو با بهمن ارک، یکی از کارگردانان این فیلم پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
شما در کار اول‌تان، سراغ موضوع، قالب و ژانری رفتید که ممکن بود مخاطب کم‌تری داشته باشد، این موضوع برای خودتان هم ریسک به حساب می‌آمد؟
بله، برای ما ریسک بود اما حواس‌مان به مخاطب هم بود و این فیلم چون در حال و هوای آذربایجان ساخته شده است، اگر به زبان ترکی نبود، آن نتیجه‌ای که دنبالش بودیم حاصل نمی‌شد.
داستان «پوست» از افسانه‌های قدیمی گرفته شده است؟
«پوست» مجموعه‌ای از افسانه‌ها، قصه‌های فولکلور و مسائل فرهنگی قدیمی است که بیشتر هم در آذربایجان رایج است. ما همه آن‌ها را در کنار هم گردآوری کردیم و در داستان خودمان گنجاندیم.
از کتاب «افسانه‌های آذربایجان» نوشته صمد بهرنگی یا دیگر آثار او هم کمک گرفته‌اید؟
نه. بیشتر از داستان‌هایی که کمی باورپذیر هستند، استفاده کردیم. مثلا آن‌جایی که ابراهیم شانه را در صورتش فرو می‌کند، یکی از ماجراهایی است که در قهوه‌خانه‌های تبریز رخ داده است. در واقع از ادبیات کهن کمک گرفتیم و با خلاقیت خودمان آن‌ها را در داستان گنجاندیم. از آن‌ها استفاده کردیم اما داستان را خودمان ساختیم و تعریف کردیم.
«پوست» یک فیلم عاشقانه و شاعرانه است، نه ترسناک، مخاطبان با تعبیر ذهنی خودشان، زانر فیلم را انتخاب می‌کنند
هدف فیلم سینمایی«پوست» ایجاد حس ترس در مخاطب بود؟
نه واقعا، قرار نبود ما با این فیلم مردم را بترسانیم، به همین دلیل نمی‌توانیم ژانر «پوست» را وحشت بدانیم. بیشتر روایت افسانه و داستانه عاشقانه در حالت ترس است. معمولا وقتی فیلم فراژانری می‌شود، این اتفاق رخ می‌دهد و هر مخاطبی با تعبیر ذهنی خودش ژانر فیلم را انتخاب می‌کند و من هم نمی‌توانم بگویم این موضوع غلط است. از نگاه من «پوست»، یک فیلم عاشقانه است که حالت ترس دارد.
ما ژانر داریم و حالت(mood)؛ به طور مثال ما فیلم داریم با ژانر عاشقانه و حالت طنز یا ژانر وسترن با حالت ملودرام. در این حالت نمی‌توانیم بگوییم که ژانر اصلی فیلم، ترس، طنز یا ملودرام بود. این موضوع درباره «پوست» هم صدق می‌کند. ژانر اصلی این فیلم عاشقانست با حالت ترس، به همین دلیل هم من بیشتر آن را یک فیلم عاشقانه و شاعرانه می‌دانم تا ترسناک.
فیلم سینمایی «پوست»
نوع ساخت این فیلم به مستندهای روایی بسیار شباهت دارد، این اتفاق به صورت خود خواسته رخ داده است؟
زمانی که یک فیلم می‌سازید که رئالیستی نیست و کاملا تخیلی است، برای مخاطب کمی غیرباور می‌شود. به همین دلیل ما تمام تلاش‌مان را کردیم که از بازیگران شناخته شده استفاده نکنیم، از آدم‌های همان محیط استفاده کنیم تا حالت مستند بگیرد و فیلم باورپذیرتر باشد. به همین دلیل هم «پوست» را به فضای مستند بیشتر نزدیک کردیم تا برای مخاطب باورپذیر باشد.
مستند رئال است اما داستانی که در «پوست» روایت می‌شود، کاملا سوررئال است. ساخت یک موضوع سوررئال با نگاه رئال باعث ایجاد ساختارشکنی در نظم فیلم می‌شود و برادران ارک در این زمینه مهارت دارند چون پیش‌تر هم در فیلم «حیوان» از این روش استفاده کرده‌اید.
بله، ما در «حیوان» هم دقیقا همین کار را انجام دادیم. زمانی که یک داستانی حالت‌های خیالی زیادی دارد، من و بهرام فضای مستندگونه را در فیلم افزایش می‌دهیم تا یک شلختگی در کار ایجاد شود.
شاید روزی تبدیل به نسخه ایرانی برادران کوئن شدیم، اما هدف‌مان این نیست
این شلختگی برای ایجاد حس همذات‌پنداری در مخاطب است؟
بله، خواستیم این کار را انجام دهیم تا فضا به واقعیت نزدیک‌تر شود و زمانی که به واقعیت نزدیک می‌شود، باعث می‌شود مخاطب با شخصیت‌های اصلی سریال حس همدردی داشته باشد.
به این موضوع فکر نکردید که اگر «پوست» با زبان محلی ساخته شود، مخاطب فیلم کم می‌شود؟
چرا این موارد باعث می‌شود تعداد مخاطبان فیلم کم‌تر شود چون عموما فیلم‌هایی که در سینما به نمایش گذاشته می‌شوند، به زبان فارسی ساخته شده است، منتهی چون داستان فیلم، از قصه‌های آذربایجان است، فکر کردیم که اگر این‌گونه فیلم را بسازیم، بیشتر باورپذیر است و قلابی نمی‌شود.
وقتی «پوست» به اکران عمومی درآمد شما پای تماشای فیلم نشستید؟
بله.
متوجه وجود تعدادی اختلاف در زیرنویس فارسی با اصل مطلب شده‌اید؟
چند جای زیر نویس ایراداتی دارد ولی به محتوای اصلی قصه ارتباط مستقیمی ندارد و به داستان آسیبی نمی‌زند اما باید اصلاح شود.
نگران نبودید که ترک‌ها ارتباط خوبی با آن برقرار نکنند یا چون به زبان خودتان ساختید، برچسب قوم‌گرایی به شما بخورد؟
من به‌خاطر عشق فیلم می‌سازم نه به‌خاطر این‌که مردم درباره من چه می‌گویند. نکته دیگر این است که این فیلم اصلا مردم را خرافاتی نشان نمی‌دهد، فقط روایت‌گر یک داستان است. ضمن این‌که «پوست» لامکان و لا زمان است، به دوره خاص یا شهر و روستای مشخصی اشاره ندارد. خدا را شکر هم تا کنون هم برچسب قوم‌گرایی به ما نزدند، چون فیلم حسن نیتش را ثابت کرده و نه با مسائل ناسیونالیستی کار دارد نه کسی را زیر سوال می‌برد. در واقع اصلا نگران این موضوع نبودم چون سعی کردم از مسائل خاص استفاده نکنم تا دردسرساز نشود.
فضای «پوست» را مستند گونه ساختیم تا هم برای مخاطب باورپذیر باشد، هم بتواند با قصه و شخصیت‌ها همدردی کند
در سال ۱۳۹۸ و هم‌زمان با سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر، فیلم سینمایی «آتابای» با کارگردانی نیکی کریمی که به زبان ترکی ساخته شده بود، اکران شد و حواشی زیادی به همراه داشت. اما خوشبختانه این اتفاق برای «پوست» رخ نداد.
الان گفتم چون«پوست» حسن نیت داشت کسی با نگرش دیگری به آن نگاه نکرد، اما «آتابای» هم حسن نیت داشت و همه آن اتفاقات و جنجال‌ها به‌خاطر طرز تفکر یک خبرنگار بود که بچه‌های «آتابای» را بسیار رنجاند و آزرده خاطر کرد. فکر می‌کنم چون این فیلم قبل از «پوست» به نمایش درآمد، همه هجمه‌ها به «آتابای» وارد شد و به نوعی قربانی شد، اگر فیلم ما اول به نمایش در می‌آمد، ممکن بود همین اتفاق برایش رخ دهد.
می‌توانیم بگوییم «پوست» از یک زوایایی به «احضار» شباهت دارد؟ در آن فیلم اجنه از مادر می‌خواهند فرزندان خود را به قتل برساند، در این‌جا اجنه از پسر می‌خواهند که مادر را بکشد.
من «احضار» را ندیده‌ام اصلا نمی‌توانم بگویم شباهتی به هم دارند یا خیر.
بهمن ارک، کارگردان فیلم سینمایی «پوست»
ممکن است روزی از نظر شهرت و از نظر کیفیت ساخت، آثار برادران ارک تبدیل به نسخه ایرانی برادران کوئن شوند؟
ما تمام تلاش‌مان را می‌کنیم که در هر فیلم کیفیت آثار تولیدیمان را ارتقا دهیم، شاید روزی به برادران کوئن ایرانی تبدیل شدیم اما هدف‌مان این نیست. بیشتر تلاش‌مان بر این است که آثار بهتری بسازیم و پیشرفت کنیم. من به شخص علاقه خاصی به برادران کوئن دارم و همه آثار آن‌ها را دنبال می‌کنم.
از آن‌جایی که آثار شما پیش از این در جشنواره‌های خارجی حضور پیدا و جوایز متعددی را هم بابت آن دریافت کرده‌اید، نظرتان درباره معرفی فیلم «قهرمان» اصغر فرهادی به اسکار چیست؟
فکر می‌کنم «قهرمان» بهترین انتخاب بود. هر زمانی که آقای فرهادی فیلم ساختند همه ما را شگفت‌زده کردند و من فکر می‌کنم که قرار است اتفاق خیلی خوبی رخ دهد.