{{weatherData.name}} {{weatherData.weather.main}} ℃ {{weatherData.main.temp}}

(رضا موتوری) تا (داش آکل) در نمایشگاه نوستالژیک فیلمفارسی ها (عکس! عکس! فقط عکسه که می مونه)

(رضا موتوری) تا (داش آکل) در نمایشگاه نوستالژیک فیلمفارسی ها (عکس! عکس! فقط عکسه که می مونه)
کدخبر : 8738

در شروع فیلم «ردپای گرگ» وقتی همه شخصیت‌های مهم فیلم در دربند حضور دارند، سر وکله عکاسی دوره‌گرد پیدا می‌شود که می‌گوید: «عکس! عکس! فقط عکسه که می‌مونه» بعد رضا از عکاس می‌خواهد که تصویری از آنها ثبت کند؛ عکسی که در آن همه هستند؛ رضا، طلعت، صادق‌خان و آقاتهرانی که به قول رضا «اگه آقاتهرانی بره تو عکس، عکس بره سینه دیوار، اون دیوار دیگه نمی‌ریزه!

به گزارش هنر ام‌روز، سعید مروتی: در شروع فیلم «ردپای گرگ» وقتی همه شخصیت های مهم فیلم در دربند حضور دارند، سر و کله عکاسی دوره گرد پیدا می شود که می گوید: «عکس! عکس! فقط عکسه که می مونه» بعد رضا از عکاس می خواهد که تصویری از آنها ثبت کند؛ عکسی که در آن همه هستند؛ رضا، طلعت، صادق خان. .. و آقاتهرانی که به قول رضا «اگه آقاتهرانی بره تو عکس، عکس بره سینه دیوار، اون دیوار دیگه نمی ریزه.» عکس دسته جمعی ای که گرفته می شود و بعد در یکی از زیباترین نماهای سینمای ایران، جان می گیرد و همه روابط شخصیت ها را در نهایت ایجاز بیان می کند، می شود مهم ترین نشانه یکی از بهترین فیلم های سازنده اش، مسعود کیمیایی که همیشه عکس در فیلم هایش اهمیت داشته است. آنقدر که جای نما یا پلان می گوید عکس و دکوپاژ هم در ادبیات کیمیایی وار می شود عکس نویسی. همانطور جای فیلمنامه می گوید فیلم نوشت. چون به قول کیمیایی، سینما، نامه ندارد که فیلمنامه داشته باشد. مرد تاریخ ساز سینمای ایران اینگونه است؛ متمایز و صاحب امضا و تشخص در آثار و گفتار.

با سابقه بیش از نیم قرن تیتر یک ماندن، هنوز و همچنان هر خبری درباره مسعود کیمیایی جذاب و کنجکاوی برانگیز است و این بار خبری آمده که از ۲ رخداد تقریبا همزمان درباره کارگردان تاریخ ساز سینمای ایران حکایت می کند. نمایشگاه تصاویر فیلم های کیمیایی و آثار نقاشی کارگردانی که در ۸۰ سالگی همچنان می تواند همه را غافلگیر کند.

نمایشگاه عکس «غزل غزل های کیمیایی» که مروری بر تصاویر فیلم های ساخته مسعود کیمیایی است، از ۲۸ آبان ماه تا ۴ آ ذر ماه در گالری گلستان برپا می شود.

 اینطور که در خبر آمده، عکاسان حاضر در این نمایشگاه عبارتند از: امیر نادری، جعفر اکبری، کیومرث درم بخش، فرهاد فرهادی و اسفندیار منفردزاده. همچنین این عکس ها از فیلم های «رضا موتوری»، «داش آکل»، «بلوچ»، «خاک»، «غزل» و «سفر سنگ» ساخته های مسعود کیمیایی ثبت شده است.

عکس های این نمایشگاه به انتخاب سینا خزینه و مانی رضایی و از مجموعه آنها ارائه می شوند.

(رضا موتوری) تا (داش آکل) در نمایشگاه نوستالژیک فیلمفارسی ها  -   -  (عکس! عکس! فقط عکسه که می مونه)

 

سر صحنه داش آکل / عکس: جعفر اکبری

اواخر دهه ۴۰ وقتی کیمیایی جوان در دفتر مولن روژها در تدارک ساخت نخستین فیلمش بود، جوانی آبادانی که سراغش آمد تا عکاس «بیگانه بیا» شود، امیر نادری عکاس مجلات سینمایی آن سال ها که تازه گرفتن پرتره از ستاره های روز را شروع کرده بود، حالا می خواست عکاسی فیلم را به صورت جدی شروع کند. این روایتی از سال های دور است. نادری گفت می خواهم عکس های بیگانه بیا را بگیرم ولی الان دوربین ندارم. کارگردان جوان که آن موقع حقوق ماهانه از تهیه کننده می گرفت، مساعده ای از برادران اخوان صاحب مولن روژها گرفت، دوربینی خریداری شد و نادری شد عکاس بیگانه بیا که فیلم مطرحی نشد ولی امیدهایی را برانگیخت. اتفاق با «قیصر» افتاد که عکس هایش هم مثل خود فیلم، خون تازه ای داشت و متفاوت از عکس های متداول سینمای فارسی بود. خیلی ها معتقدند مقوله عکس فیلم با فیلم های کیمیایی در سینمای ایران جدی گرفته شد؛ مثل موسیقی متن، تیتراژ و...

مطبوعات مشتاق چاپ عکس و خبر از فیلم های کیمیایی معمولا با تصاویری قابل توجه مواجه می شدند و مرور نشریات اواخر دهه های ۴۰ و ۵۰ نشان می دهد که عکس های فیلم های کیمیایی چگونه به صفحات جلوه داده است.

(رضا موتوری) تا (داش آکل) در نمایشگاه نوستالژیک فیلمفارسی ها  -   -  (عکس! عکس! فقط عکسه که می مونه)

 

در تدارک نمایی از فیلم غزل / عکس: فرهاد فرهادی

حالا دیگر عکس فقط یک عنصر تبلیغاتی برای نصب در ویترین سینما برای جلب نظر تماشاگران نبود. نادری عکس های «رضا موتوری» را هم برای کیمیایی گرفت و رفت تا فیلم های خودش را بسازد. بعد از او عکاس های دیگری آمدند؛ از آنها که حرفه شان صرفا عکاسی بود (مثل جعفر اکبری عکاس داش آکل و بلوچ) تا کیومرث درم بخش مستندساز و کارگردان فیلم «بوف کور» که عکس های خاک و گوزن ها را گرفت. و نکته جالب توجه اینکه جز عکس صحنه، عکس پشت صحنه هم اهمیتی ویژه و خاص داشت. مثل عکسی از پشت صحنه رضا موتوری که نصرت الله کنی با دوربین کف خیابان دراز کشیده و کیمیایی بالای سرش ایستاده. یا تصاویری از کیمیایی و نعمت حقیقی در پشت صحنه گوزن ها که نشانه ای آشکار از رفاقتی اند که از پشت قاب به جلوی دوربین منتقل می شد.

 

(رضا موتوری) تا (داش آکل) در نمایشگاه نوستالژیک فیلمفارسی ها  -   -  (عکس! عکس! فقط عکسه که می مونه)

 

پشت صحنه رضا موتوری /  عکس: امیر نادری

حالا قرار است بخشی از این تصاویر در گالری گلستان به نمایش درآید؛ قرارگرفتن نام اسفندیار منفردزاده در میان عکاسان مورد عجیبی است. تنها در ۲ فیلم قبل از انقلاب کیمیایی نام عکاس در تیتراژ نیامده است؛ غزل و سفرسنگ. عکاس غزل فرهاد فرهادی بوده که عکس های چند فیلم متفاوت دیگر دهه ۵۰ ازجمله غریبه و مه (بهرام بیضایی)، شازده احتجاب (بهمن فرمان آرا) و شطرنج باد (محمدرضا اصلانی) را هم گرفته است. پس به نظر می رسد عکس های سفرسنگ باید کار منفردزاده باشد اما اینطور نیست! دوست قدیمی و آهنگساز ثابت اغلب فیلم های قبل از انقلاب کیمیایی در سفرسنگ مدیر تولید بود. در فیلمی که عکاس نداشت و عکس های موجود از روی نگاتیوهای سفرسنگ تهیه شده است. در واقع کار لابراتواری تبدیل نگاتیوهای فیلم به عکس با نظارت منفردزاده انجام شده است.

کیمیایی نقاش

نخستین بار چند ماه پیش بود که لیلی گلستان در گفت وگو با همشهری از برپایی نمایشگاه عکس های مسعود کیمیایی خبر داد. و حالا قرار است بعد از برپایی نمایشگاه تصاویر فیلم های کیمیایی، نمایشگاه نقاشی های این فیلمساز برجسته هم برگزار شود. اگر عکس های فیلم های کیمیایی را قبلا دیده ایم و تصویری آشنا از آنها در ذهنمان ثبت شده است، درباره کیمیایی نقاش تقریبا هیچ نمی دانیم. فقط این را می دانیم که او مثل خیلی چیزهای دیگر سلیقه و نگاه خوبی هم در نقاشی دارد. تابلوهای نقاشی خانه کیمیایی بخشی از همین سلیقه را بازتاب می دهد. اما نقاشی هایی که کیمیایی آفریده، چه ویژگی هایی دارد؟ هنرمندی که در سخت ترین شرایط هم دست از خلق برنمی دارد و اگر فیلم نسازد، رمان می نویسد یا شعر می گوید، حالا نقاشی هایش قرار است عرضه شود. ورود به حوزه ای که البته برای کیمیایی تازه نیست؛ فقط رسانه ای شدن ماجرا و برپایی نمایشگاه است که تازگی دارد. لیلی گلستان در گفت وگویش با همشهری از شلوغی خیـــابان دروس در روزهـــــای برپایی نمایشگاه نقاشی های مسعود کیمیایی خبر داده بود؛ به آن روزها نزدیک شده ایم.

 

  • مسعود کیمیایی در گفت وگو با همشهری / از ۱۸سالگی نقاشی می کردم 

مسعود کیمیایی که قرار است در جشن حافظ مورد تجلیل قرار گیرد، در سخت ترین روزها و در روزگاری صعب همچنان ایستاده و تداوم حضورش در بطن جامعه ایران امیدبخش و تأثیرش بر فرهنگ و هنر این سرزمین، مثال زدنی و جالب توجه است. با کیمیایی در شرایطی گپ می زنیم که به تازگی جراحی سختی را پشت سر گذاشته است. در صدای خسته اش اما همچنان عزمی مشهود است که شاید مهم ترین دلیل ماندن و ادامه دادنش باشد؛ عزمی که باعث می شود مسعود کیمیایی هنوز و همچنان چهره شاخص فرهنگ و هنر ایران باشد.

  • فکر می کنم خبر نمایشگاه نقاشی شما همه علاقه مندانتان را غافلگیر کرد. چه شد که سراغ نقاشی رفتید؟

من از ۱۸ سالگی نقاشی می کردم.

  • پس نقاشی دغدغه تازه ای نبوده؟

نه دیگر. سابقه اش به سال های خیلی دور بازمی گردد. خانم لیلی گلستان تعدادی از تابلوها را دید و پیشنهاد برپایی نمایشگاه را داد.

  • گویا بخشی از تابلوها را در این یکی، دوسال و در این روزگار کرونایی کشیده اید. آنچه در نمایشگاه به نمایش درمی آید، شامل چه دوره ای از آثارتان می شود؟ 

هم نقاشی های قدیمی تر هست و هم کارهای این اواخر. به هر جهت دغدغه ای بوده که وجود داشته ؛ مثل فیلم هایی که ساخته ام.

در مورد فیلم ها و حتی داستان ها و اشعار کیمیایی اشراف و ذهنیت دقیق و کاملی وجود دارد، ولی درباره تابلوهای نقاشی که امضای مسعود کیمیایی را بر خود دارد، خالی از هر نوع ذهنیتی هستیم.

خب به هر جهت نقاشی ها به نمایش درخواهد آمد و دیده خواهد شد. آنها که نقاشی ها را دیده اند، مثل خانم گلستان، می گویند عین فیلم هایم است.

یعنی شاید بشود گفت نقاشی به معنای مرسوم و متداولش نیست . همانطور که «زخم عقل» ربطی به مجموعه اشعار روز نداشت یا «جسدهای شیشه ای» و «سرودهای مخالف ارکستر ندارند» با رمان های مرسوم ادبیات معاصر خیلی نسبتی نداشت؛ یک جور فردیت و امضای خاص که در هر کار کیمیایی نمود می یابد.

اینها را باید کسانی که آثار را می بینند بگویند و قضاوت کنند. فقط یک چیزی را بگویم. کلا تن به انتشار کاری که کمتر از فیلمسازی ام باشد، نمی دهم. اگر احساس کنم کاری پایین تر از حد فیلمسازی ام است یا به شکلی به آن ممکن است لطمه بزند، قطعا منتشرش نمی کنم؛ حالا چه شعر باشد، چه رمان و چه نقاشی.

و در مورد نمایشگاه تصاویر فیلم هایتان که در گالری گلستان و قبل از نمایشگاه نقاشی برپا می شود.

دوستانی بوده اند که این کار را انجام داده اند و تصاویر را از فیلم های قدیمی من انتخاب کرده اند.

عکس در فیلم های شما همیشه اهمیتی ویژه داشته است؛ از همان اول که امیر نادری عکاس فیلم هایتان شد. ماجرایش را قبلاً یک بار روایت کرده بودید.

نشسته بودم در مولن رژ که بیگانه بیا را بسازم. پسر جوانی آمد و گفت: هاکس. گفتم: خب؟ گفت: فورد. گفتم: خب؟ گفت: باد باتیچر. گفتم: خب؟ گفت: عکاسم، ولی دوربین ندارم. گفتم: با این سلیقه سینمایی حتما عکاس خوبی هستی.

حقوقم آن موقع ۹۰۰ تومان بود. گرفتم دادم امیر که دوربین بخرد. خرید و شد عکاس بیگانه بیا و بعد هم قیصر و رضا موتوری.

 

ارسال نظر:

  • پربازدیدترین ها
  • پربحث ترین ها