هانسکن فیلی که از سریلانکا به آمستردام رفت و به دنیای نقاشیهای رامبرانت راه پیدا کرد
شاید امروز با وجود اینترنت و عکاسی و سهولت سفر و پیشرفت علم، وجود فیل و زرافه در هر شهر یا شناخت آنها برای همه مردم به امری عادی تبدیل شده اما ورود یک فیل به آمستردام قرن 17 اصلا اتفاقی عادی نبود. اواسط قرن هفدهم بود که ساکنان آمستردام برای دیدن یک نمایش جالب و باورنکردنی در یکی از میدانهای این شهر جمع شدند. قرار بود یک فیل آسیایی که از سریلانکا به اروپا آمده بود برای آنها ترفندهایی را اجرا کند. در میان تماشاگران هانسکن رامبرانت هنرمند مشهور هلندی نیز حضور داشت. این فیل رامبرانت را مجذوب خود کرد و سوژه چندین اثر او شد. طراحیهایی که حالات و جزئیات این حیوان را به خوبی به تصویر کشیدهاست.
هنرامروز: رامبرانت حتی این موجود را به عنوان نمادی از پاکی و معصومیت در حکاکی مشهور خود آدم و حوا در بهشت در سال 1638 نقاشی کرد. حالا این روزها نمایشگاهی با عنوان «هانسکن فیلِ رامبرانت» در خانه موزه رامبرانت در آمستردام در حال برگزاری است که آثار رامبرانت و دیگران هنرمندان اروپایی از هانسکن و نقشه سفرهای او در اروپا به همراه جمجمهاش را نشان میدهد و به شرح داستان زندگی فیلی که از قاره آسیا به اروپا سفر کرد و مشهور شد، میپردازد. این نمایشگاه حاصل بیش از دو دهه پژوهش میشیل روسکام ابینگ مورخ هنر و طبیعت شناس هلندی است.
نتایج این پژوهش نشان میدهد که هانسکن در طول عمر 25 ساله خود اهمیتی ویژه در هنر سرگرمیهای عامه و علم پیدا کرد و دستکم سه بار توسط رامبرانت و بارها توسط دیگر هنرمندان طراحی و نقاشی شد.
او با کشتی و با پای پیاده به دانمارک و جنوب ایتالیا سفر کرد و اولین فیل آسیایی بود که به کتابهای علمی اروپایی و غربی راه یافت.
لئونور ون اسلوتن ، مدیر خانه رامبراند میگوید: «داستان هانسکن، داستانی بسیار غم انگیز و درعین حال جذاب است. او را به دنیایی آوردند که متعلق به او نبود اما به موجودی جذاب برای همه تبدیل شد.»
هانسکن در سال 1630 در جزیره سیلان، سریلانکا امروزی متولد شد. شاهزاده فردیک هنری که آن زمان با هند تجارت میکرد از سر کنجکاوی درخواست کرد که یک فیل جوان به او بدهند. پیش از آن حضور فیل در اروپا اتفاقی نادر بود.
روسکام ابینگ میگوید: «در قرن پانزدهم، یک فیل در اروپا وجود داشت و در قرن شانزدهم و هفده تنها دو یا سه فیل.»
سفر هانسکن از سریلانکا به اروپا حدود هفت ماه طول کشید و سرانجام در سال 1633 فیل سه ساله وارد هلند شد. فردریک هنری او را به همراه سایر حیوانات عجیب و غریب در اصطبل سلطنتی خود نگه میداشت. اما احتمالا به دلیل هزینه و دشواری نگهداری او را به یکی از اقوام خود، کنت جان موریس داد.
او پیش از اینکه در نهایت توسط ون گرونولت که در کارهای نمایش و سرگرمی فعال بود به قیمتی در حدود نیم میلیون دلار امروز خریداری شود دو بار دیگر خرید و فروش شد. اما بخش زیادی از عمرش را با ون گرونولت گذراند، صاحبی که او را به عنوان یک جاذبه معرفی کرد و شهر به شهر با او سفر کرد.
طراحی از هانسکن توسط یک هنرمند سوئیسی موجود است که او را در حال انجام ترفندهایی چون حمل سطل، دراز کشیدن، شمشیر زدن و ... نشان میدهد و کاربردی تبلیغاتی داشتهاست.
احتمالا اولین ورود هانسکن به آمستردام در سال 1637 اتفاق افتاد و در همین سفر بود که رامبرانت برای اولین او را دید و طراحی دقیق که بافتهای پوست و انحنای خرطوم و دیگر ویژگیهای او را به طور دقیق نشان میداد خلق کرد. احتمالا این طراحی مطالعهای برای کشیدن فیل حکاکی آدم و حوا در بهشت انجام شده بود.
دیگر هنرمندان علاقمند طراحی از این فیل در فضای تفریحی و هنگام انجام ترفندها بودند اما رامبرانت دوست داشت خود فیل را و آن طور که هست طراحی کند.
روسکام ابینگ در تحقیقاتش مدارکی از ورود هانسکن به دستکم 136 شهر در اروپا را به دست آورده. او در طول عمرش 4 بار به آمستردام رفت و هر بار که به آمستردام رسید رامبرانت با او ملاقات کرد و او را از زوایای و حالات مختلف چون غذا خوردن راه رفتن و خوابیدن کشید. هانسکن اما سرانجام بعد از سالها تور و اجرای برنامه و احتمالا به دلیل تغذیه و نگهداری نامناسب (چرا که اروپاییان چیزی در خصوص نگهداری از چنین حیوانی نمیدانستند) در نوامبر 1655 در میدان اصلی فلورانس در سن 25 سالگی از پا درآمد.
استفانو دلا بلا هنرمند ایتالیایی که آن زمان آنجا حضور داشت لحظه مرگ هانسکن را در سه طراحی ثبت کردهاست.
«مشخص نبود که چه اتفاقی برایش افتاده. در ابتدا تصور می شد که مسموم شده اما پس از معاینه پزشکی مشخص شد که بر اثر تب و عفونت مردهاست.»
ون گرونولت جنازه هانسکن را به دوک بزرگ توسکانی فردیناندو دوم دی مدیچی، که به علوم طبیعی علاقه داشت، فروخت. این جسد مورد مطالعه دقیق گرفت و اطلاعات حاصل از این مطالعه به صورت مکتوب ثبت شد. بعد از آن پوست و اسکلت هانسکن در در گالری اوفیتزی به نمایش گذاشته شد.
پوست فیل در اثر گذر زمان خراب شد اما جمجمه هنوز هم موجود است و در مجموعه دائمی دانشگاه اصلی فلورانس نگهداری میشود و برای این نمایشگاه به آمستردام سفر کردهاست.
ون اسلوتن میگوید: «هیچ استخوانی از زمان رامبراند موجود نیست و این موضوع باور کردنی نیست که علاقمندان میتوانند در کنار فیلی که رامبرانت از روی او طراحی کرده بایستند.»
منبع: نیویورک تایمز