ایا نمایش ۲۰ روزه اثر حسن روح الامینی در شرایط فعلی بر بیلبورد میدان ولیعصر انتخاب درستی بود؟
«امان نامه» نام اثر جدید حسن روح الامین ـ هنرمند نقاش معاصر ـ است که این روزها با شعار «هرگز از یاری دینم دست برنخواهم داشت»، در میدان ولیعصر تهران اکران شده است. با این همه برخی معتقدند در دوره ای که باید به انسجام ملی فکر کرد، زمان مناسبی برای به تصویر کشیدن این اثر آن هم به مدت ۲۰ روز در میدان ولیعصر تهران نیست.
به گزارش هنرامروز و به نقل از ایسنا، در نشستی مجازی که روز دوشنبه، یکم شهریور ماه از طریق صفحه اینستاگرام پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی پخش شد، «امان نامه» اثر جدید حسن روح الامین بررسی شد. این برنامه با حضور صابر شیخ‌رضایی (طراح و پژوهشگر) و مجید بزرگ‌زاده (فعال هنر و رسانه) همراه بود.
این نشست با پرسشی از سوی مجید بزرگ‌زاده درباره سبک و شیوه کار روح الامین آغاز شد که در پاسخ به این سوال ابتدا به تاریخچه‌ای از پیدایش شمایل نگاری و اینکه از چه زمانی آغاز شده و چه تحولاتی را طی کرده، اشاره شد و این فعال هنر و رسانه گفت: «در تاریخ مذهب همیشه پیش برنده هنر بوده است.»
به گفته او مهم‌ترین جادوی آثار روح الامین می‌تواند این باشد که انسان غربی را در دایره سرگردانی که قرار دارد یک پله به عقب یعنی هنری که محتوای دینی ارائه می‌کند، ببرد.
در ادامه این نشست، صابر شیخ رضایی با اشاره به این نکته که ما در وجوه اجتماعی و سایر حوزه‌ها دیگر به شیوه قدما زندگی نمی‌کنیم، اظهار کرد: «این انگاره که روح الامین و هر هنرمند دیگری باید به شیوه قدما حرکت کنند، انگاره اشتباهی است.»
به گفته این محقق، این انگاره زمانی صادق بود که خود روح الامین نیز ۱۰۰ سال پیش زندگی می‌کرد. شیخ رضایی همچنین اضافه کرد: «ما نمی‌توانیم از هنرمندی که در عصر پسامدرن زندگی می‌کند توقع داشته باشیم طبق اصول گذشته کار کند.»
او با اشاره به این نکته که یکی از جنبه‌هایی که نقدهایی را نسبت به آثار روح الامین وارد کرده است، رده بندی و طبقه بندی کارهای او در حیطه نقاشی است، گفت: «هنر تصویری، اساسا هنر روایتگر است و مثل هنر نقاشی لایه‌های پنهان ندارد که مخاطب به واسطه‌هایی برای فهم اثر هنری نیاز داشته باشد.»
به گفته این طراح، برخی از آثار حسن روح الامین تصویرسازی است با تکنیک نقاشانه در قطع بزرگ و برخی دیگر از آثار او تصویرسازی است با تکنیک نقاشانه دیجیتال که در عصر حاضر خیلی فراگیر شده است. او همچنین اضافه کرد: «وقتی ما کارهای روح الامین را تصویرسازی تلقی کنیم، خیلی از مشکلاتی که در زمینه خوب دیدن آثار این هنرمند وجود دارد، برطرف می‌شوند.»
شیخ رضایی در پاسخ به سوالی که از او درباره نحوه ارزیابی آثار حسن روح الامین پرسیده شد، اظهار کرد: «چون کارهای این هنرمند در حوزه تصویرگری است، دیگر قائل به سبکی نیستیم.»
مجید بزرگ زاده، فعال هنر و رسانه هم در ادامه این نشست با اشاره به اینکه آثار حسن روح الامین مورد اقبال عموم مردم واقع شده‌اند، گفت: «دنیای امروز، دنیای این نیست که ما به کسی بگوییم چرا به این صورت و با این موضوع کار کرده‌ای؟»
صابر شیخ رضایی در ادامه این نشست درباره هنرمندانی که در زمینه عاشورا خلق اثر می‌کنند، گفت: «قطعا گروه مذهبی جامعه و حتی غیرمذهبی نیز می‌تواند این تلقی را داشته باشد که توفیق و ارتباط با موضوع اثر خیلی شرط است برای تولید آثاری که به دل مخاطب نیز بنشیند.»
به گفته وی، حسن روح الامین محصول یک اتفاق دانشگاهی نیست و مجموعه‌ای از توانمندی‌ها را در ۲۰ سال اخیر در هنرهای مختلف طی کرده و از هر هنری، آنچه را که می‌تواند در هنر عاشورایی استفاده کند گلچین کرده است. شیخ رضایی در ادامه اضافه کرد: «برای مثال روح‌الامین کار کاریکاتوری چهره و کار کمیک را داشته که به او امکان تجربه ورزی به منظور استفاده از بهترین چیدمان‌ها را داده است.»
به اعتقاد این طراح تک تک توانمندی‌های این هنرمند باعث شده تا به نقطه‌ای برسیم که روح‌الامین از ظرفیت تمام این هنرها در آثار عاشورایی‌اش استفاده کند.
وی همچنین درباره اثر «امان نامه» گفت: «یکی از ابعاد این اثر بعد محتوایی آن است که هنرمندِ این اثر، تصویر خوبی تولید کرده است اما آیا هر تصویر هنرمندانه‌ای در هر تاریخی قابلیت اکران در میدان ولیعصر را دارد؟»
به اعتقاد او، این نکته‌ای است که از بی توجهی سازمان‌ها و موسسه‌هایی مثل اوج نشان دارد. شیخ رضایی در ادامه اضافه کرد: «از نظر من سال ۱۴۰۰ اصلا سال طرح امان نامه نیست. موضوع تاریخی ارجاع امان نامه، داستان سال اول ریاست جمهوری دولت یازدهم و مذاکرات برجام است.»
وی بار دیگر تاکید کرد: «در حال حاضر به لحاظ زمانی اصلا موقع مناسبی برای طرح کردن امان نامه در ابعاد تابلو شهری نیست.» به اعتقاد این پژوهشگر این تابلو شهری در حال حاضر باید در راستای غرور ملی ما گام بردارد نه در راستای موضع شب عاشورا.
صابر شیخ رضایی با اشاره به این نکته که موسسه‌ای که آثاری از این دست را اکران می‌کند باید حواسش به تمام جنبه‌های یک اثر باشد، گفت: «چرا شمر ذهنی حسن روح الامین باید ۲۰ شب در میدان ولیعصر تهران دیده شود؟»
به گفته این هنرمند در سال ۱۴۰۰ و در حالی که دو سال از شیوع گسترده ویروس کرونا در کشور می‌گذرد، جامعه حتی در موضوعی مثل عاشورا نیز نیاز به انرژی دارد. شیخ رضایی در آخر افزود: «انتخاب این اثر به عنوان تابلویی که در میدان ولیعصر اکران شود اساسا اشتباه است هر چند که ما قائل بر این نیستیم که در این ایام، شهر چهره رنگارنگ بر خود بگیرد.»
به عقیده این منتقد اینکه ما صرفا دیوارها را مناسبتی پر کنیم کار درستی نیست و نباید از اثری که مناسب ابعاد شهری نیست استفاده کرد. وی درباره همین موضوع گفت: «این جای انتقاد دارد که خیلی از مدیران فرهنگی ما به دلیل کوتاهی قد تعقلی، پشت دیوار بلندی مثل حسن روح الامین قایم می‌شوند و می‌خواهند تا خیلی از کاستی‌ها را با یک تابلو بپوشانند.»
شیخ رضایی نهایتا درباره نظر خود در ارتباط با این تابلو گفت: «این تابلو اثری است که قابلیت اکران در این ابعاد را اصلا نداشته است.»
بزرگ زاده نیز با تصدیق سخنان این طراح اضافه کرد: «متاسفانه ما این مشکل را داریم و ژنرال‌های رسانه‌ای کشور ما بسیار طرز فکر قدیمی‌ای دارند و بدون توجه به نیازهای مردم سعی دارند تا صرفا یک چیزی تولید و از تمام ظرفیت‌های رسانه‌ای خود استفاده کنند.»