زندگینامه و بیوگرافی رضا عطاران
رضا عطاران (زادهٔ ۲۰ اردیبهشت ۱۳۴۷) بازیگر، کارگردان و فیلمنامهنویس ایرانی است. او در رشتهٔ اقتصاد دیپلم خود را دریافت کرد و برای ادامهٔ تحصیل به دانشکدهٔ هنرهای زیبای دانشگاه تهران رفت. با این حال پس از مدتی تحصیل را رها کرد و به سینما روی آورد.
به گزارش هنر امروز، آغاز فعالیت عطاران به بازی در تئاتر حسن حامد در دهه ۱۳۶۰ مربوط میشود. این همکاری تا سال ۱۳۷۱ ادامه داشت.
اولین حضور عطاران در تلویزیون
حضور عطاران در تلویزیون با بازی در مجموعهٔ تلویزیونی بیداران در سال ۱۳۶۹ به کارگردانی اصغر عبداللهی آغاز شد؛ اما آغاز پیشرفت او در بازیگری به مجموعهٔ پرواز ۵۷ مربوط میشود. وی یک سال بعد در ساعت خوش(۱۳۷۳) که ساخته مهران مدیری بود، بازیگری و نویسندگی کرد. این برنامه نوعی ساختارشکنی در روایت و دارای پیامهای اخلاقی بود. این مجموعه باعث پیشرفت او در بازیگری شد. سال بعد عطاران باز هم بهعنوان نویسنده و بازیگر در سال خوش در کنار مدیری ایفای نقش کرد.
در سال ۱۳۷۶ عطاران در سریال دنیای شیرین که از شبکه یک پخش میشد بازی کرد. این سریال به کارگردانی بهروز بقایی بود و برای گروه کودک و نوجوان آماده شده بود. پس از دنیای شیرین عطاران در کنار خسرو شکیبایی و رامبد جوان در سرزمین سبز به ایفای نقش پرداخت. این برنامه از شبکه دو پخش میشد.
نخستین تجربهٔ کارگردانی رضا عطاران به مجموعهٔ سیب خنده مربوط میشود. این برنامه که برای گروه سنی کودک و نوجوان ساخته شدهبود بهصورت هفتگی روی آنتن شبکه یک میرفت. وی در سال ۱۳۷۷ بههمراه مجید صالحی و یوسف تیموری در مجموعهٔ مجید دلبندم بازی کرد. او علاوه بر بازیگری در این سریال، نویسنده و کارگردان آن هم بود. در سال ۱۳۷۹ عطاران در مجموعهٔ قطار ابدی بازیگر، کارگردان هنری و نویسنده بود. موضوع این مجموعه شوخی با داستانهایی چون حسن کچل، شهرزاد قصهگو و رابین هود بود و رگههایی از نقد مسائل اجتماعی هم در آن وجود داشت. این مجموعه از برنامههای تلویزیونی موفق سالهای پایانی دهه ۷۰ بهشمار میرود. عطاران همچنین در سریال این چند نفر مشاور کارگردان و نویسنده بود.
اولین حضور عطاران در سینما
اولین تجربهٔ عطاران در سینما، بازی در فیلم کلید ازدواج (۱۳۷۶) به کارگردانی داوود موثقی است. او در این فیلم با علیرضا خمسه و نادر سلیمانی همبازی شد. این فیلم توسط افشین سرفراز نوشته شده و در مورد مردی است که قرار است جنس قاچاقی را برای تحویل به یک باند به تهران بیاورد.
کارگردانی و تلویزیون
عطاران در سال ۱۳۸۰ در زیر آسمان شهر مشاور کارگردان و نویسنده بود. مهران غفوریان کارگردان و تهیهکننده زیر آسمان شهر در مورد این سریال و حضور عطاران گفته: «چون برنامههایی که ساخته بودم با استقبال خوبی روبهرو شده بودند، تلویزیون با من یک قرارداد بست تا یک کاری تولید کنم و خودم نیز تهیهکننده باشم. من به سراغ رضا عطاران رفتم و گفتم میخواهم کاری بسازم که خیلی سروصدا کند. رضا هم قبول کرد و چندماه مدام درگیر نوشتن متن کار بودیم و رضا خیلی برای کار زحمت کشید و همه کاراکترها را او خلق کرد. رضا عطاران خالق زیر آسمان شهر است»
در سال ۱۳۸۲ عطاران در مجموعه کمدی کوچه اقاقیا، علاوه بر بازیگر، کارگردان و نویسنده نیز بود. وی سال بعد در مجموعه خانه بهدوش علاوه بر بازیگری، نویسندگی و کارگردانی هم انجام داد. این مجموعه بهطور کلی داستانی ساده داشت؛ اما به مسائل اجتماعی مانند بیپولی، زیادهخواهی و جهل نیز میپرداخت. از مجموعهٔ خانه بهدوش بهعنوان اثری یاد میشود که منطبق بر اصول کمدی و طنزآمیز است اما قصهای سخیف و ابتدایی دارد. موفقیت خانه بهدوش، باعث شد تا از این سبک ساخت سریال برای برنامههای جدید نیز استفاده شود. بدین ترتیب عطاران با همین سبک فیلمسازی متهم گریخت را در کنار سعید آقاخانی ساخت. پس از متهم گریخت عطاران در مجموعهٔ تلویزیونی کتابفروشی هدهد بهعنوان بازیگر مهمان بازی کرد. سپس در سال ۱۳۸۵ در ترش و شیرین کارگردانی، بازیگری و خوانندگی کرد.
رضا عطاران در سال ۱۳۸۷ مشاور کارگردان فیلم سه در چهار به کارگردانی مجید صالحی بود. در همین سال عطاران سریال بزنگاه را بهعنوان ویژه برنامه ماه رمضان برای پخش از شبکه سه ساخت. او در این سریال بازیگر و کارگردان بود. با اینکه عطاران فعالیت خود را از تلویزیون آغاز کرد و با ساختن سریالهایی چون خانه بهدوش، متهم گریخت، ترش و شیرین و بزنگاه موفقیت و محبوبیت بسیاری نزد مردم یافت اما همکاری وی با تلویزیون تا سریال بزنگاه ادامه داشت؛ عطاران پس از آنکه صدا و سیما محدودیتهایی برای او ایجاد کرد، از تلویزیون خداحافظی کرد. در ۲۷ شهریور ۱۳۸۷ از طرف شورای نظارت بر سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران نامه ای به مدیریت این سازمان فرستاده شد که در آن به دلیل انتقادات شدید مردم و هنجارشکنیها، این سریال توقیف شد. اگر چه روابط عمومی شبکه سه ساعاتی بعد در اطلاعیه ای ذکر کرد که پخش این مجموعه ادامه خواهد داشت و متوقف نمیشود. با اینکه در حال حاضر هم پیشنهادهایی به او از صدا و سیما برای ساخت میشود، اما تابهحال خبری رسمی از همکاری عطاران با صدا و سیما منتشر نشدهاست. او دلیل دوری خود از تلویزیون را خستگی عنوان کردهاست.
سینما
در سال ۱۳۸۰ عطاران دومین فیلم سینمایی خود را بازی کرد. این فیلم سیندرلا نام داشت. او در این فیلم با پوپک گلدره و رامبد جوان همبازی بود. در سال ۱۳۸۱ بهعنوان بازیگر در کلاهقرمزی و سروناز حضور پیدا کرد. بعد از این فیلم، عطاران در فیلم سینمایی هوو و کلاهی برای باران به ایفای نقش پرداخت. در میان نقدهای فیلم کلاهی برای باران، از عطاران بهعنوان کسی یاد شده که «با بهرهمندی از بازی همیشه روان و راحتش و نیز بهمدد دیالوگهای خوبی که برایش نوشته شدهاست، توانسته گلیم خود را از آب بیرون کشد و با وجود شخصیت پردازی نه چندان چشمگیرش، برای بیننده قابل باور باشد.»
سال ۱۳۸۶ سال پرکاری برای عطاران بود. او در این سال پنج فیلم سینمایی با نامهای تیغزن، قرنطینه، خروس جنگی، توفیق اجباری و تسویهحساب بازی کرد.عطاران در فیلم خروس جنگی مورد توجه قرار گرفت و درخشید. مصطفی محمودی، منتقد سینمای ایران، این فیلم را دارای فیلمنامهای پر از غلط دانست و بیان داشت که کل داستان میخواهد به ضربالمثل «هر کسی را بهر کاری ساختند» اشاره داشتهباشد. او دلیل موفقیت این فیلم را عطاران دانست و بیان داشت که موفق بودن فیلم در گیشه مدیون رضا عطاران است. در سال ۱۳۸۸ عطاران در فیلم نیش زنبور بازی کرد. علی سرتیپی، تهیهکنندهٔ فیلم در سال ۱۳۸۸، دربارهٔ این فیلم گفت: «از همان ابتدای ساخت فیلم نیش زنبور هدفمان این بود که از سایر فیلمهای کمدی که در سالهای اخیر اکران شده بودند فاصله بگیریم. میخواستیم فیلمی که میسازیم یک فیلم سطحی نباشد و فکر میکنم تا حد زیادی هم موفق شدهایم.» این فیلم پس از ۷۲ روز نمایش در ۲۵ سینما در مجموع ۱ میلیارد و ۷۵۰ میلیون تومان فروش داشت.
عطاران در سال ۱۳۸۹ در فیلم اسب حیوان نجیبی است بازی کرد. او در این فیلم نقش فردی را بازی میکند که خود را جای یک سرگروهبان جازدهاست. نقش عطاران در این فیلم با دیگر بازیهایش متفاوت است؛ او در این فیلم از جنبوجوش کمتری برای ارائهٔ نقش برخوردار است. او پس از این فیلم در همان سال در ورود آقایان ممنوع نیز به ایفای نقش پرداخت. این فیلم در سال ۱۳۹۰ نمایش داده شد و عطاران را در بازیگری به تثبیت رساند. منتقدان راجع به این فیلم نظران مختلفی داشتند. مسعود فراستی از جمله منتقدینی بود که نقد مثبتی برای این فیلم ارائه کرد. بهدلیل بازی عطاران در فیلمهای اسب حیوان نجیبی است و ورود آقایان ممنوع، تندیس لبخند زرین و دیپلم افتخار بهترین بازیگر مرد مراسم اختتامیهٔ دومین جشن لبخند آفتاب به او تعلق گرفت.
عطاران در سال ۱۳۹۰ کارگردانی و بازیگری فیلم خوابم میآد را انجام داد. اکبر عبدی، مریلا زارعی و ویشکا آسایش از بازیگران این فیلم هستند. او در همین سال در فیلم بیخود و بیجهت ساختهٔ عبدالرضا کاهانی نیز بازی کرد.این فیلم در تاریخ ۸ آذر ۱۳۹۱ در سینماها به نمایش گذاشته شد.
پس از بیخود و بیجهت عطاران در فیلم چه خوبه که برگشتی به کارگردانی داریوش مهرجویی، در کنار حامد بهداد و مهناز افشار بازی کرد. پس از همکاری با داریوش مهرجویی، عطاران در دهلیز با بهروز شعیبی در کنار هانیه توسلی همکاری کرد.
عطاران در سال ۱۳۹۲ در طبقهٔ حساس به بازیگری پرداخت. نمایش این فیلم از تاریخ ۱۵ اسفند ۱۳۹۲ آغاز شد و تا ۱۰ فروردین ۱۳۹۳، بدون هیچ تبلیغاتی در تلویزیون، یک میلیارد و چهارصد و پنجاه میلیون تومان در تهران فروش داشت.
حضور عطاران در سینما با بازی در فیلمهای رد کارپت و کلاشینکف ادامه پیدا کرد.عطاران در رد کارپت کارگردان و نویسنده نیز بود. این فیلم از نظر منتقدان در «ظاهر و دکوپاژ حرف چندانی برای گفتن ندارد اما پیامهای اخلاقی بسیاری در خود دارد که البته از هم گسیخته هستند و روند داستان هم به شکلی پیش نمیرود که این پیامهای اخلاقی بتوانند در کالبد شخصیت اصلی داستان نمود پیدا کند» از نظر دیگر منتقدان «تمام حرف عطاران این است که یک ایرانی اگر به کره مریخ هم سفر کند، باز هم از فاصله دور میتوان تشخیص داد که او یک ایرانی است. اما حیف که این موضوع به صورت ایدئال به بار نمینشیند تا شاهد اثری ماندگار در سینمای ایران باشیم.»
عطاران به موجب موفقیتهای هنری که با بازی در فیلمهای طبقهٔ حساس، رد کارپت و کلاشینکف کسب کرد، با سودآوری ۱٬۶ میلیارد تومان، سودآورترین بازیگر سینمای ایران در سال ۱۳۹۳ لقب گرفت.
او در سال ۱۳۹۳ در فیلم نهنگ عنبر به کارگردانی سامان مقدم به ایفای نقش پرداخت. پس از فیلم نهنگ عنبر، عطاران در دو فیلم گینس و من سالوادور نیستم بازی کرد. فیلم گینس، نقطهٔ مقابل فعالیتهای عطاران بود. از نظر منتقدان عطاران در این فیلم درخشش همیشگی را نداشت و بهطور کلی باید شخصیت پردازی ضعیف او را عامل حضور ضعیفش در فیلم دانست.پس از دریافت نقدهای منفی برای گینس و موفقیت در من سالوادور نیستم، عطاران در فیلم دراکولا به بازیگری، کارگردانی و نویسندگی پرداخت. این فیلم با نقدهای منفی مواجه شد. ادامه فعالیت عطاران با بازی در فیلم آبنباتچوبی شکل گرفت. این فیلم با نقدهایی چون نبود منطق روایی در فیلمنامه و مقدمه طولانی آن، از دید منتقدان بهطور کلی فیلم خوبی ارزیابی نشد. پس از این فیلم عطاران در خانم یایا بازی کرد. این فیلم از مردم و منتقدان نقدهای منفی دریافت کرد. مصادره فیلم بعدی بود که در آن عطاران به بازیگری پرداخت. این فیلم نخستین فیلم کارگردانی شده توسط مهران احمدی بود. فیلم دربارهٔ یک مأمور خرید در ادارهٔ ساواک به نام اسماعیل است که از شغلش چیزی نمیداند و پس از ازدواج با یک زن خارجی در هنگام انقلاب از ایران میگریزد. این فیلم با حواشی زیادی رو به رو شده و بهعنوان فیلمی که شروع خوبی دارد اما رفته رفته رو به افول میرود معرفی شد.
فعالیت عطاران در سال ۱۳۹۷ بازی در فیلم زیرنظر به کارگردانی مجید صالحی بود. او همچنین در این فیلم مشاور کارگردان نیز بود. این فیلم نقدهای متفاوتی دریافت کرد، زیرنظر از نظر برخی منتقدان با جملاتی چون «تمام شخصیتهایی که در زیر نظر حضور دارند، یک بیمار جنسی محسوب میشوند و حتی یک انسان عادی در طول فیلم یافت نمیشود» نقد شد.
عطاران پس از مصادره در فیلم هزارپا به ایفای نقش پرداخت. این فیلم با بیش از ۳۰ میلیارد تومان فروش در گیشه، پرفروشترین فیلم تاریخ سینمای ایران بود. هزارپا همچنین نخستین فیلم ۳۰ میلیاردی سینمای ایران است. با وجود فروش خوب، این فیلم توسط برخی نقدها فیلمی ضعیف شمرده شده و بهعنوان فیلمی معرفی شد که تمام زنهای آن از هوش پایینی برخوردارند و بسیاری از موقعیتهای طنز این فیلم بر این اساس شکل میگیرند. رضا عطاران در سینما فعالیت موفقی داشتهاست. وی در چهار فیلم هزارپا، نهنگ عنبر ۲: سلکشن رؤیا، مصادره و من سالوادور نیستم به بازیگری پرداخته که تمام این فیلمها فروشی بالاتر از ده میلیارد تومان داشتهاند.
۱۳۹۸ انفرادی
۱۳۹۸ روشن
۱۳۹۹ شیشلیک
جوایز رضا عطاران: