حراج تهران هیچگونه ضمانت و مسئولیتی در خصوص اصالت آثار هنری حراج ندارد
مؤسسه حراج تهران این روزها در پی برگزاری پانزدهمین حراجی خود است که به آثار هنر مدرن اختصاص دارد. در کاتالوگ حراج دیماه ۱۴۰۰، بند تازه و سؤالبرانگیزی اضافه شده (در کاتالوگهای دورههای قبل نیافتیم) که «حراج هیچگونه ضمانت و مسئولیتی در خصوص اصالت اثر هنری ارائهشده در حراج ندارد و درصورتیکه پس از فروش اثر به خریدار، خریدار ادعای عدم اصالت اثر نماید، باید به مالک اثر جهت جبران ضرر و زیانهای وارده رجوع نماید.»
هنرامروز: اول اینکه سیاست حراجیها این است که خریدار و فروشنده (مالک اثر) تماسی با یکدیگر نداشته باشند، و ثانیاً مسئولیت وظایف و فرایند کاری خود را بهطور کامل میپذیرند.
بدین منظور شرایط ۳ خانه حراج اصلی دنیا را کریستیز، ساتبیز و بونامز بررسی کردیم. هریک بهنوعی در خصوص کالاهای به حراج گذاشته شده ضمانتهایی ارائه میدهند که مهمترین آن ضمانت در برابر جعلی یا نادرستی اثر است. هر سه با شرایطی اثر را تحویل میگیرند و کل مبلغ دریافتی را به خریدار بازمیگردانند. (در تصاویر شرایط این حراجیها را بخوانید)
کریستیز و ساتبیز هر سه برای ۵ سال ضمانت ارائه میدهند و شرایط ضمانتشان با یکدیگر تفاوت چندانی ندارد. هر سه نیاز به نظر کتبی دو کارشناسِ مورد قبول طرفین دارند و پس از بررسیها خریدار میتواند اثر را به دفتر فروش پس دهد و مبلغ را پس بگیرد. البته ممکن است ساتبیز با بررسی مجدد توسط کارشناسان خود جعلی بودن اثر را تأیید کند و دیگر نیازی به دو کارشناس نباشد. بونامز نیز در صورت جعلی بودن اثر آن را تا یک سال پس از تاریخ فروش، با تمام هزینههایش از شما بازخرید میکند؛ مسئلهای که به خریدار این اطمینان را میدهد که کالای اصیلی میخرد.
هر چند خریداران باید با دانش کافی خرید انجام دهد، (رأساً یا کمک مشاور یا کارشناس) اما این امر رافع مسئولیتهای خانههای حراج نیست.
پرسشی که در انتظار پاسخ آن از سوی حراج تهران هستیم اینکه همانطور که حراج اعلام کرده «کلیه آثار توسط کارشناسان معتبر بررسی و اصالت آنها و انتساب آنها به پدیدآورنده اثر مورد بررسی قرار میگیرد»، آیا نباید مسئولیت چنین موضوعی را نظیر سایر خانه حراجها برعهده بگیرد؟
در بند دیگر آورده شده «آثار ارائهشده در حراج به مدت ۳ روز جهت بررسی کارشناسی متعارف در بازدید عموم گذاشته میشود»، آیا بهترین کارشناسان آثار هنری دنیا هم تنها با چشم غیرمسلح قادر به تشخیص اصالت و انتساب اثر هستند؟
از باب یادآوری یک اثر هنری اصطلاحاً ارزش اعتباری دارد، بدین معنی که چون منتسب به فلان هنرمند است و ارزش پیدا میکند وگرنه فیزیک اثر ذاتاً فاقد آن ارزش اصلی است. طبعاً اگر خدشهای در این مسئله ایجاد شود یا نگرانی در این باب باشد، ماهیت کل حراج زیر سؤال است.
قصد مقایسه با حراجهای بینالمللی را نداریم که سالانه بیش از چند ده هزار اثر را به حراج میگذارند. اما آیا تعیین اصالت و انتساب حدود ۲۰۰ اثر در سال (آن هم در حالی که تنها ۲۵% پدیدآورندگان در قید حیات نبودند، در دو حراج امسال ۴۹ اثر) امر بسیار دشواری است؟