از ضربه سخت کرونا به اقتصاد هنر تا بلاتکلیفی هنرمندان و مردم

هنر ام‌روز-فاطمه  اسماعیلی: مسئله اقتصاد هنر و تامین معاش بسیاری از افرادی که شغل‌شان به طور مستقیم و غیر مستقیم به سینما، کتاب، موسیقی، تئاتر و هنرهای تجسمی مرتبط است، نگرانی‌های زیادی را ایجاد کرده است. و همچنان مشخص نیست تا چه زمانی این روند ادامه پیدا می‌کند و گالری گردی، تماشای فیلم در سینما، و رفتن به کنسرت و تئاتر و کتاب فروشی‌ها تعطیل و معلق بماند.

با نزدیک شدن ایام نوروز، معمولا هرساله درآمدهای خاص و خوبی نصیب فعالان حوزه فرهنگی و هنری می‌شد، اما امسال به دلیل مشکلات اخیر چنین چیزی اتفاق نخواهد افتاد و ضربه‌ای سخت به بدنه نحیف فرهنگ و هنر کشور وارد خواهد شد.

عقب افتادن یا لفو شدن بسیاری از برنامه‌ها نیز به نگرانی‌ها افزوده است و بعضی از فعالان این حوزه نمی‌دانند تا چه زمانی موج کرونا ادامه خواهد یافت و آیا پس از آن کیفیت و استقبال مخاطبان از برنامه‌ها به روال سابق خواهد برگشت و یا زمان زیادی می برد تا ترس از حضور در مجامع عمومی میان مردم از بین برود.

سینما

درکل کشور 596 سینمای فعال  وجود دارد و با تعطیلی سه هفته ای سینماها، صاحبان فیلم هایی که روی پرده بودند به شدت نگران سرنوشت آثارشان هستند و حتی نمی دانند این تعطیلی چگونه در سهم زمان اکرانشان محاسبه می شود. از سوی دیگر سینماداران نیز در این هفته ها با صفر شدن درآمدشان افق خوبی پیش رو ندارند.

به گزارش روزنامه شهروند، 596 سینمای فعال و 1292 تئاتر وجود دارد که نزدیک به 28.5 میلیون نفر در سال از آن‌ها استفاده می‌کنند.

«حسین انتظامی» رئیس سازمان سینمایی در شبکه اجتماعی توییتر گفته بود: سینماهای خصوصی نیز به طور متوسط روزی 600 میلیون تومان فروش داشته اند که قریب نصف آن سهم سینمادارها بوده است. اما فعلا تعطیل هستند.

البته «محمدرضا فرجی»، عضو شورای صنفی نمایش گفته است:«شورای صنفی نمایش برای فیلم‌های در حال اکران و فیلم‌هایی که در نوبت اکران هستند و از این تعطیلات متضرر می‌شوند، حتماً هفته‌های جبرانی در نظر می‌گیرد و برای ضرر آنها تصمیمی اتخاذ می‌کند.» 

در نوروز ۹۸ فروش سینمای ایران به  36 میلیارد و 580  میلیون و  960 هزار تومان رسید. این آمار نسبت به زمان مشابه در سال 97 ، 10 میلیارد و 623 میلیون و 913 هزار تومان افزایش داشت. اما اگر تعطیلی سینماها به همین منوال پیش برود در نوروز 99 شاهد هیچ درآمدی نخواهیم بود.

همچنین پروژه‌های ساخت فیلم و سریال نیز کم و بیش تعطیل شده است و سرنوشت آثار در دست ساخت مشخص نیست.

 موسیقی

تعطیلی گسترده کنسرت ها که به ویژه به دلیل نزدیکی به پایان سال و نوروز، رونق نیز گرفته بودند یک به یک بلیت فروشی و اجرای آنها متوقف شد و سایت های فروش بلیت نیز با مشکل عودت دادن پول خریداران بلیت‌ها مواجه بوده اند.

میانگین قیمت بلیت در سالن‌های کنسرت از 60 تا 190 هزار تومان است و برای مثال تالار وحدت، 900 نفر ظرفیت دارد که با میانگین گرفتن90  هزار تومان برای هر بلیت، 81 میلیون تومان حداقل ضرر لغو هر شب کنسرت از نظر فروش بلیت خواهد بود. 

همچنین سالن میلاد نمایشگاه بین‌المللی با ۲۱۰۰ صندلی 189 میلیون تومان، مرکز همایش‌های برج میلاد با ۱۷۰۰ صندلی 153 میلیون تومان و اریکه ایرانیان  با ۸۰۰ صندلی 72 میلیون تومان ضرر خواهند کرد. 

تئاتر

تماشاخانه‌های «ایران تماشا، مستقل، نوفل لوشاتو، مهرگان، شهرزاد، هامون، استاد مشایخی، عمارت روبرو، دیوار چهارم، همای سعادت، شانو، سپند، گندم، دا، ملک و آژمان» تماشاخانه‌های خصوصی زیان دیده و عضو انجمن صنفی تماشاخانه های ایران معرفی شده‌اند که مجموع خسارت وارد شده در اسفند ماه 98 به آنها دو میلیارد و ششصد و پنجاه و یک میلیون تومان برآورد شده است در کنار ضرری که متوجه صاحبان تماشاخانه خصوصی تئاتر است، گروه‌های تئاتری که اجرای آنها ناگهان متوقف شد و یا آنهایی که در نوبت اجرا بودند همگی در معرض ضررهای مالی قابل اعتنایی هستند.

درخواست کمک ‌مالی برای جبران خسارات به این تماشاخانه‌ها در حالی مطرح شده که بسیاری از گروه‌های تئاتری نیز با توجه به هزینه‌هایی که برای آماده سازی اجراها  صرف کرده‌اند، در نوعی بلاتکلیفی به سر می‌برند چرا که نه تنها وضعیت ادامه اجراها مشخص نیست بلکه بعضی گروه‌ها ممکن است امکان ادامه اجرا را پس از بازگشایی سالن‌های تئاتر نداشته باشند.

کتاب

در این شرایط کتاب فروشی‌ها نیز ضرر فراوانی دیده‌اند. این خسارت با شرایط سختی که کتاب‌فروشی‌ها به دلیل کاهش فروش با آن مواجه بودند چندین برابر می‌شود؛ چراکه بعد از گران‌ شدن کاغذ و افزایش قیمت کتاب، قدرت خرید مردم برای این کالای فرهنگی، بسیار پایین آمد.

خانه کتاب برای کم‌ کردن ضرر ناشی از کاهش مراجعه به کتاب‌فروشی‌ها در نظر دارد طرح عیدانه برگزار کند. هنوز تاریخ دقیق این طرح بیان نشده است، اما قرار است بعد از سال نو اتفاق بیفتد.

برخی از ناشران بدون نیاز به شرکت‌های پخش و حتی کتاب‌فروشی‌ها، اقدام به فروش اینترنتی کتاب‌های خود کرده‌اند. آنها کتاب‌های خود را به‌صورت رایگان برای مخاطبان می‌فرستند و حتی برای قیمت کتاب تخفیف هم در نظر گرفته‌اند.

به گزارش ایرنا پلاس، علی‌اصغر طباطبایی متصدی فروش لارستان می‌گوید: ما تا روز چهارشنبه، ۲۸ بهمن،  قبل از انتشار خبر شیوع کرونا در ایران، فروش خوبی داشتیم، به‌نوعی بهاری شده بودیم. شب عید ما شروع شده بود، اما به‌محض اینکه این خبر منتشر شد، ما کل روز پنج‌شنبه از صبح تا شب شاید دو مراجعه‌کننده داشتیم و این وضعیت همین‌طور ادامه پیدا کرده است.

طباطبایی ادامه داد: هر روز هم از صبح تا شب فعالیم اما مراجعه‌کننده تقریباً یک‌بیستم حالت معمولی است، در حالی که ما آگهی زدیم که می‌توانیم کتاب را برای مخاطبان خود به‌وسیله پیک و استریل شده بفرستیم. فروش اینترنتی هنوز نتیجه‌ای نداشته است. امیدواریم با گذشت زمان شرایط عادی‌ شود، زیرا مردم هم نیاز دارند مایحتاج خود را تأمین کنند.

کتاب‌فروشی فلاح که امکان فروش اینترنتی و تلفنی کتاب را دارد، دیگر کتاب‌فروشی است که از بازار بی‌رونق این روزها خبر داد. به گفته علی محمدی یکی از فروشندگان آن، کاهش فروش با خانه‌نشینی مردم شروع شد. او به خبرنگار ایرناپلاس گفته است: اسفندماه همیشه وقت پرفروشی بود؛ من ۸۰۰ میلیون تومان جنس در کتاب‌فروشی ریختم درحالی که ۷۰۰ میلیون تومان جنس داشتم یعنی یک و نیم میلیارد تومان جنس دارم، اما فروش ندارم. به همه ناشران چک دادم تا کتاب‌هایشان را بفروشم.

او که تا قبل از سال نو باید چک ۳۰۰ میلیون تومانی خود را پرداخت کند، ادامه داد: نمی‌توان از ناشر توقع داشت که به کتاب‌فروش زمان دهد، زیرا او باید به چاپخانه پرداخت داشته باشد و چاپخانه هم باید حقوق کارکنانش را بپردازد.

و به گزارش همشهری آنلاین،  باغ کتاب تهران هم که عنوان یکی از بزرگ‌ترین فضاهای فروشگاهی کتاب جهان را یدک می‌کشد، دو روز گذشته خلوت بود. امیر خراسانی، مسئول کتاب‌فروشی باغ کتاب می‌گوید: با توجه به اینکه باغ کتاب به‌عنوان یک مجموعه خدماتی شناخته می‌شود، محل تجمع و رفت‌وآمد مردم است اما خبر تایید ورود ویروس کرونا به ایران و مخصوصا شیوع آن در تهران موجب شده از چند روز قبل کاهش جمعیت و کاهش فروش را شاهد باشیم.  

خراسانی، مدیریت افکار عمومی در این شرایط را مهم ارزیابی می‌کند و ادامه می‌دهد: مسئولان درحالی‌که مردم به شدت هراس دارند از عهده مدیریت افکار عمومی برنیامده‌اند؛ در مجموعه باغ کتاب نیز این هراس بین کارکنان وجود دارد علاوه براین با توجه به کاهش فروش که فکر می‌کنم به‌زودی متوقف نشود، مسئولان باغ کتاب را از بابت پرداخت حقوق کارکنان و تامین کالا نگران کرده است.

مجید تیموری، مدیر کتاب‌فروشی‌های زنجیره‌ای چشمه هم که از وضعیت به وجود آمده شوکه شده می‌گوید: دشوار است که باور کنیم، جمعه شب شعبه کوروش نشر چشمه بسیار خلوت بود درحالی‌که به فروش شب عید امیدوار بودیم. باید فکری کرد تا این کسب و کار در روزهای پایانی سال ضربه نخورد و کتاب‌فروشان فروش شب عید را از دست ندهد.

پس از یک ماه هنوز مسئولان مربوطه در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نمی دانند با حجم بالای ضرر مالی که به ویژه به بخش خصوصی فرهنگ و هنر وارد شده است چه باید بکنند. در حالی که تعریف درستی از بیمه و حمایت بیمه ای از هنرمندان و فعالیت های فرهنگی هنری در کشور ما وجود ندارد، شاهد ضررهای بیشتری خواهیم بود.