عقاب نگون‌بخت امپریالیسم!
در سال‌هایی که هنر مدرنیستی در جستجوی نوعی انتزاع تغزلی و پیوند عناصر نقاشانه با ذهنیت‌های خیال‌انگیز و احساسات رومانتیک بود، برخی هنرمندان آوانگارد در پی درک ارزش‌های هنری اشیاء پیرامونی و ارائه آنها در مقام شیء هنری رفتند تا بدین‌ترتیب هنر و زندگی را درهم آمیزند. شاخص‌ترین آنها ''رابرت راشنبرگ'' بود که اغلب به‌عنوان طلایه‌دار هنر پست‌مدرن شناخته می‌شود. وی در سری معروف کمباین‌ها، تصاویر و اشیائی از بستر زندگی را با ضربه‌قلم‌هایش ترکیب کرده تا نقاشی آبستره اکسپرسیونیستی را با روح دادائیسم همراه سازد. یکی از مشهورترین آثار او در این سری، تابلوی ''کنیون'' یا ژرف‌دره است که مرز میان نقاشی و مجسمه را برداشته است. مشابه دیگر سرهم‌سازی‌های راشنبرگ، کنیون نقد هوشمندانه نقاشی اکسپرسیونیسم انتزاعی است. ضربه‌قلم‌ها، برخلاف اسلاف نیویورکی او جکسون پولاک و ویلم دکونینگ، خودجوش و هیجان‌نما نبوده و از خلوص شورانگیز نقاشی کنشی و تاکید بر احساس فردی به‌دور است. او هرگونه القاء ذهنیت هنرمند به مخاطب را نوعی خشونت می‌پنداشت و برآن نبود هنرش با احساساتش درآمیزد. بعدها رویکرد نئودادائیستی وی با جوهر خنثی و بی‌تفاوتش، مهم‌ترین نقش را در زایش جنبش هنر پاپ ایفا کرد.
به گزارش هنر ام‌روز، سطح بالای اثر متشکل از حروف تجاری، عکس‌های چاپی، برچسب‌های اجناس، تکه‌های پیراهن همراه با ضربه قلم‌هایی ضخیم است. در قسمت پایین یک عقاب سرسفید، سلطان کوهستان‌ها و دره‌ها امریکای شمالی، بال‌های خود را گشوده تا از روی جعبه‌ای خالی به پرواز درآید. زیر جعبه، تکه چوبی است که یک بالش به انتهای آن آویزان است. هیچ اشاره مشخصی در مورد این عناصر و یا روایتی کلی ناشی از ترکیب آنها، مدنظر هنرمند نبوده، لیکن بیننده اثر می‌تواند با نگاه به استعاره‌های بالقوه این عناصر، به آفرینش معنا مبادرت ورزد. در اساطیر یونان زئوس روزی در هیبت یک عقاب ظاهر می‌شود تا پسر جوانی را ربوده و به آسمان ببرد. این روایت بارها در آثار نقاشان اروپایی همانند رامبراند، به تصویر درآمده است. از منظری دیگر عقاب، مظهر صلابت مردانه و نماد قدرت امپریالیستی امریکا در دوران جنگ سرد است. در این اثر اما عقاب تاکسیدرمی شده، سفیدی سر خود را از دست داده، پوسیده و متزلزل به‌نظر می‌رسد. با توجه به پس‌زمینه تاریخی اثر و فشارهای کمیته مشترک اف‌بی‌آی و سیا موسوم به مک‌کارتی برای سلب آزادی‌های هنرمندان و نویسندگان و نیز آنچه که از گرایش‌های سیاسی و جنسی راشنبرگ دریافت می‌شود، عقاب، هجو هویت قهرمانانه امریکای دوران جنگ سرد بوده و از روزگار نگون‌بختی امپریالیسم حکایت دارد.
بعدها عقاب حاشیه‌های بیشتری ایجاد کرد؛ پس از مرگ مالک آن، گالری‌دار مشهور نیویورک ایلنا سونابند، ورثه اقدام به فروش آن نموده و کارشناسان مبلغ هنگفت ۶۵ میلیون دلار را برای آن پیشنهاد کردند. لیکن چون عقاب سرسفید از گونه‌های محافظت شده بوده و نماد ملی امریکا محسوب می‌شود، فروش آن جرم محسوب شده و دادگاه به عدم امکان فروش آن حکم داد. لذا ورثه خانوم سونابند بالاجبار اثر را به موزه هنرهای مدرن نیویورک اهدا نمودند!
منبع: کانال تلگرامی علیرضا سمیع آذر