مدل باید با علم به اینکه چه اتفاقی برای عکس‌هایش می‌افتد جلوی دوربین بنشیند

هنرام‌روز:  

نطرتان را درباره نمایشگاه پرنسس‌های کوره بگویید.

علیرضا فانی: تنها یکی از عکس‌ها را دیدم که روی پوستر انگلیسی زبان نمایشگاه بود. چند خطی هم از زبان خود عکاس درباره مجموعه خوانده‌ام. اگر این مجموعه را در قالب عکاسی صحنه‌پردازی‌شده ( staged photography) بررسی کنیم، باید عرض کنم که با نگاه و سلیقه من بسیار فاصله دارند. اما توضیحاتی از جانب عکاس و مدیر گالری درباره این مجموعه داده شده که بسیار برایم آزاردهنده بود. این عکس‌ها تصنعی هستند  و ایده اصلی آن که بچه‌ها را تبدیل به پرنسس کنیم را اصلا نمی‌پسندم. اصلا پرنسس یعنی چه؟ به نظر می‌رسد این برخورد به نوعی سواستفاده از بچه‌هایی است که در طبقه محرومی از جامعه زندگی می‌کنند.  مساله دوم بخشی از توضیحات مربوط به عکس‌هاست که می‌گوید بچه‌ها را برای یک روز هم که شده به آرزویشان رساندیم. اصلا منظور از آرزو چیست؟ شما آرزوی تعدادی کودک که در طبقه محرومی از جامعه زندگی می‌کنند را به چنین چیزی تقلیل می‌دهید و  اینطور می‌بینید؟ آیا اصلا کمکی می‌کنید که  این بچه‌ها بتوانند چشم انداز دیگری در زندگیشان داشته باشند و آرزوهایشان را ارتقا بدهند و یا اولین چیز ساده‌ای که از دهانشان درمی‌آید را با یک تاج و یک دکور و یک بزک مصنوعی تبدیل به واقعیت می‌کنید؟ به نظرم این برخورد نادرست است.

نکته بعدی به توضیحاتی مربوط می‌شود که می‌گوید این پروژه با گرایش به عکاسی مستند اجتماعی انجام شده‌است. این عکس‌ها به هیچ عنوان مستند اجتماعی نیستند. شما واقعیت را به این شکل تصنعی و بزک کرده ثبت می کنید و بعد می‌گویید مستند است؟ به هیچ عنوان چنین نیست. برخی افراد این عکس‌ها را با مجموعه روسپی‌های کاوه گلستان مقایسه کرده‌بودند که اصلا با هم قابل قیاس نیست و من هیچ ارتباطی بین این دو مجموعه نمی‌بینم. البته من دوست داشتم این نمایشگاه برگزار شود و عکس‌ها دیده شوند تا نقد‌ها و تحلیل‌ها مسیر درست‌تری را بیابند.

زمانی که  برای پروژه‌هایتان از افراد مختلف عکاسی می‌کنید، در جهت اطلاع آن‌ها از حقوقشان به عنوان مدل چه اقدامی انجام می‌دهید؟ آیا سندی مکتوب بین شما و مدل عکس‌هایتن تنظیم می‌شود؟

علیرضا فانی: زمانی که به عنوان عکاس برای پروژه‌هایم از افراد عکاسی می‌کنم فرمی تحت عنوان (Model release) به آن‌ها می‌دهم تا مطالعه و امضا کنند و در جریان روند نمایش عکس و دیگر جزئیات پروژه قرار بگیرند. در مجموعه‌ای که از پرتره زوج‌ها کار کرده‌بودم برای کسانی که قرار بود سوژه عکس‌هایم باشند مدل ریلیز را فرستادم و همه آن را خواندند. خیلی‌ها گفتند اصلا این موارد را قبول نمی‌کنیم و با پروژه همکاری نکردند و برخی گفتند  اگر آن را امضا نکنیم حاضریم در پروژه شرکت کنیم و من تاکید داشتم که امضای این فرم جزو شرایط همکاری است چرا که مدل باید با علم به اینکه چه اتفاقی برای عکس‌ها می‌افتد جلوی دوربین من بنشیند.

درباره جزئیات مدل ریلیز توضیح دهید؟

علیرضا فانی: فرم مدل ریلیز برای پروژه‌های مختلف متفاوت است. هر کسی می‌تواند خودش مواردی را به آن اضافه کند اما به صورت کلی حقوق مادی عکس‌ها را مشخص می‌کند. این‌که قرار است مدل بابت این عکاسی پولی بگیرد یا خیر. اگر که عکاس عکس‌ها را می‌فروشد درصدی به مدل می‌دهد یا نه. اینکه عکس‌ها کجا قرار است به نمایش دربیاید. (در گالری‌های ایران و خارج از ایران) شرایط نمایش آثار در فضای مجازی و چاپ آن در کاتالوگ‌ها و کتاب‌ها و تمامی مسال مربوط به انتشار عکس در این بند ذکر می‌شود. یکبار یکی از مدل‌هایم از من خواست تا حتی بندی به این فرم اضافه کنم و من این بند را اضافه کردم : "تحت هیچ شرایطی دلم نمی‌خواهد تصویرم برای موارد سیاسی مورد استفاده قرار گیرد." و بعد از اضافه شدن این بند فرم را امضا کرد. البته که ان پروژه اصلا موضوع سیاسی نداشت اما  من برای جلب اطمینان خاطر مدلم این کار را کردم. در بعضی از مدل ریلیز‌ها آمده که عکس همانطور هست و بدون تغییر و دستکاری و ادیت استفاده شود و حق دخل و تصرف را ازعکاس می‌گیرد و برخی از آن‌ها اجازه تغییر عکس را به عکاس می‌دهد.