یادمان مرگ پناه‌جویان!
یکی از بحث برانگیزترین آثار به نمایش درآمده در پنجاه و هشتمین بینال ونیز، بقایای کشتی ماهیگیری غرق شده‌ای است که دو سال پیش از اعماق دریا بیرون کشیده شده و حالا توسط هنرمند سوئیسی-ایسلندی ''کریستوف بوشه'' به عنوان اثری مفهومی با کنایه‌های دردناک به مصبیت‌های زمانه ارائه شده است. این کشتی ویران در آوریل ۲۰۱۵ درحالی‌که بیش از ۱۰۰۰ پناه‌جوی آواره را حمل می‌کرد، در سواحل لیبی غرق شد و همه سرنشینان آن، به‌غیر از ۲۸ نفر، کشته و مفقود شدند. سال بعد گارد ساحلی ایتالیا بقایای آن را از قعر مدیترانه بیرون آورد و دو ماه پیش هنرمند سوئیسی با جلب موافقت مقامات ایتالیا، آن را به ونیز حمل و در انتهای محوطه بینال به نمایش گذاشت.
به گزارش هنر ام‌روز، کریستوف بوشه، هیچ کار خاصی به روی این کشتی انجام نداد، بجز دادن عنوانی که آن را به یک اثر حاضر آماده دادائیستی تبدیل می‌کرد؛ بَرکا نوسترا یا ''قایق ما''. این عنوان سرنوشت کشتی را به همه ما مرتبط ساخته و بر مسئولیت جهانی در قبال این فاجعه تاکید می‌ورزد. کشتی غرق شده صرفاً فرجام غم‌انگیز صدها مهاجر نگون‌بخت را یادآوری می‌کرد، لیکن حالا در مقام اثر هنری، نمادی است از شکست سیاست‌های بین‌المللی و عواقب ویرانگر آن. بوشه اصرار داشت برای این اثر لیبل، بیانیه و یا هرگونه متن توضیحی ارائه نکند تا بر ابهام و بلاتکلیفی آن افزوده و ذهن مخاطب را برای برداشت‌های مختلف آزاد بگذارد. در نتیجه بسیاری از بازدید کنندگان با مشاهده کشتی مخروبه و جدا افتاده، حتی متوجه نمی‌شوند که یکی از آثار بینال است. برخی آن را جذابیت بخشیدن به واقعه‌ای تلخ و تماشایی کردن تراژدی قلمداد و در مجموع اثری ناخوشآیند و حتی تهوع آور ارزیابی کردند و برخی همانند سیاست‌مداران ضدمهاجرت ایتالیا در ائتلاف راست‌گرای حاکم، آن را کاری تبلیغاتی و کم ارزش توصیف کردند. اما گروهی دیگر آن را اثری جسور و ستودنی تلقی و پیشنهاد کردند به عنوان نمادی برای حق مهاجرت و عبور از مرزها، در همه کشورهای اروپایی به نمایش درآید.
کریستوف بوشه اغلب با کارهایی جنجالی حاوی مضامین سیاسی رادیکال، شناخته می‌شود. او در ۲۰۱۵ به‌عنوان نماینده ایسلند در بینال ونیز، چیدمانی در یک کلیسای قدیمی ارائه کرد که درواقع پاویون این کشور بود. وی با نصب نشانه‌های اسلامی همانند کتیبه‌های آیات قرآن، محراب، صندوق زکات، چلچراغ در سقف و موکت در کف، در داخل کلیسا، آن را به اولین مسجد در این شهر تاریخی تبدیل کرد. چیدمان اشاره‌ای هم به عزم جامعه مسلمانان ایسلند برای ساخت نخستین مسجد در این کشور داشت که به‌خاطر مخالفت‌های مسیحیان متعصب به یک جنجال ملی بدل شد و عملاً تحقق پیدا نکرد. بیانیه هنرمند در باره این اثر به ضرورت رواداری و افزایش آستانه تحمل عقاید دیگران اشاره می‌کرد، لیکن یک ماه بعد و درپی تهدید یک عضو حزب نئوفاشیست ایتالیا، پاویون ایسلند به دلایل امنیتی تعطیل شد!
منبع: کانال تلگرامی علیرضا سمیع آذر