نقد، تحلیل و بررسی فیلم"دوازده مرد خشمگین" سیدنی لومت

به گزارش هنر ام‌روز، خلاصه فیلم :دوازده مرد خشمگین

این فیلم اثر فراموش نشدنی سیدنی لومت یکی از شاهکارهای ژانر درام دادگاهی است که تقریبا تمام داستان فیلم در اتاق شور هیئت ژوری می گذرد

داستان فیلم درباره‌ی دوازده مرد در هیات منصفه یک دادگاه است که در زمان تنفس و قبل از اخذ رای نهایی دورهم جمع می‌شوند. همه اعضا معتقدند که مظنون گناهکار است.

 او یک پسر هجده ساله‌است که گمان می‌رود پدر خود را به قتل رسانده‌.

 یکی از اعضای هیات منصفه به‌نام «دیوید» با رای گناهکار بودن موافق نیست و شک‌هایی دارد باتوجه به این‌که تمام حقایق اثبات می‌کند که فرد مظنون گناهکار است، اعضا کنجکاو می‌شوند که چگونه دیوید دراین مورد مشکوک است و او دلایل خود را توضیح می‌دهد...

و این سر اغازیست بر مجادله ای کلامی که در ان هر شخص با توجه به پیش زمینه و جایگاه اجتماعی خود سعی در قانع نمودن عضو شماره 8 یا اقای دیویس با بازی هنری فاندا دارند.

در این فیلم نگاهی هم به دستگاه قضایی و مسئله اعدام و حقوق اجتماعی انسانی ارائه می شود.

 فیلم در عین سادگی، از درون‌مایه‌ای غنی و قدرت محتوایی برخوردار است و همین عامل موفقیت این فیلم در طول چندین دهه از زمان بوده است. 

و بعد از گذشت بیش از نیم‌قرن همچنان جزو فیلم‌های مطرح و پرطرفدار تاریخ سینماست. 

«۱۲ مرد خشمگین» در سال ۲۰۰۸ از طرف بنیاد فیلم آمریکا به عنوان دومین فیلم دادگاهی تاریخ سینما برگزیده شد.

جزو 250 فیلم برتر از نگاه IMDB با رتبه 5

جزو لیست "1001 فیلمی که باید قبل از مرگ دید" ِ

 

سکانس ابتدایی دوازده مرد خشمگین

 

 

قضاوت

در تمام جوامع بشری از دیرباز راه و رسمی برای طرح دعاوی و رسیدگی به آن وجود داشته و مبحث قضاوت نیز در نگاه اندیشمندان همواره به موازات مفهوم قدرت مطرح بوده و صرف نظر انواع حاکمیت در دوران های مختلف، کمتر نمونه ای را می توان یافت که سیستم قضایی در یک جامعه ، مستقل از قدرت عمل کند.

ساختار عمومی قضاوت در جوامع سنت گرا مبتنی بر استقلال رأی قضات است و معمولاً چیزی به نام هیئت منصفه وجود ندارد اما در جوامع مدرن، آنجا که نیاز به قضاوت باشد، سعی می کنند نظر بیش از یک نفر در حکم نهایی دادگاه تأثیر گذار باشد چرا که معتقدند افراد مختلف می توانند از زوایای مختلفی به مسئله نگاه کنند که این امر خود منجر به کاهش احتمال خطا در صدور حکم نهایی دارد.

 بنابراین کارکرد اصلی هئیت منصفه در سیستم های قضایی ، کاهش خطا در قضاوت و صدور حکم نهایی است.

سکانس اولیه فیلم ساختمان بزرگ یکی از دادگاه های آمریکا را به نمایش می کشد و می توان گفت یکی از معدود صحنه هایی از کل فیلم است که نمایی به غیر از داخل اتاق هیئت منصفه را نشان می دهد، برای شروع داستان و آماده کرده ذهن بیننده از قاضی دادگاه استفاده شده است و وی با گفتن دیالوگهایی زمینه سازیهای اولیه فیلم را فراهم میکند و به گونه ای به بیننده می فهماند دادگاه پایان یافته است و همه شواهد و مدارک مشخص شده است و اینک 12 نفر هیئت منصفه باید با اتکا به برداشتهایی که در طول دادگاه کرده اند رای به بی گناهی یا گناهکار بودن متهم بدهند. 

اگر آنها فرد متهم به قتل را محکوم نمایند ، وی باید روی صندلی الکترونیکی اعدام شود .

 

اعتبار قدرت در این واقعیت نهفته است که ویژگی‌ها،شکستها،احساسات و تعصبات این دوازده مرد در مقابل این حقیقت قابل توجه و مهم قرار می‌گیرد که زندگی یک پسر جوان در دستان آنهاست.

 

بعد از اعلام منشی دادگاه که هیئت منصفه باید به محل مشخص خود برای رای گیری و استراحت بروند ما چهره ای از متهم را در لحظه ای می بینیم، کارگردان سعی کرده با استفاده از این صحنه تصویری از متهم را در ذهن بیننده طراحی کند و به هرکس این اجازه را بدهد تا قبل از شروع داستان اصلی فیلم آن گونه که مایل هستند از روی چهره متهم رای به گناهکار بودن یا نبودن وی بدهند اما جوان بودن متهم و چهره پر اضظراب وی به علاوه نگاه خشمگین هیئت منصفه در حال ترک اتاق یک حس عطوفتی را نسبت به وی در بیننده به وجود می آورد. این حس میتواند استارت قدرتمندی برای دیدن ادامه فیلم تا انتها را در تماشاگر ایجاد کند.

اگر برای شک معقول، جایی باشد حتی اگر قانون صراحتا بتواند به سادگی شخصی را محکوم کند، باید انسان این شک معقول را قبول کند.

 

سکانسی از دوازده مرد خشمگین

 

هدف اصلی گفتگوهای رسمی نمی تواند صرفاً برقراری ارتباط باشد. 

گاه یافتن یک راه حل تازه، گاه حل مسئله، گاه قانع کردن دیگران و البته گاه کسب منفعت است .

اما گفتگوهای رسمی با هر هدفی که باشد، ممکن است حائز درجات مختلفی از خشونت پیدا و پنهان باشد. خشونتی که می تواند از میز مذاکره ، یک رینگ کشتی کج بسازد که این واقعیت را در مناظرات سیاسی به دفعات مشاهده کرده ایم.

استراتژی های مذاکره تحت تأثیر دو مؤلفه قرار می گیرد؛ نخست ابزار کلام و منطق است که تمام شاخص های متأثر از زبان شناسی در آن دخیل بوده و سپس حقایق و شواهد غیر کلامی است که همچون برگه های بازی در اختیار طرفین قرار دارد آنگاه طرفین مبارزه می توانند با اتخاذ استراتژی مناسب، این ابزار را با هم ترکیب کرده و در مقابل طرف مقابل همچون سلاح به کار بگیرند که البته نحوه به کارگیری آن بستگی به استراتژی اتخاذ شده دارد و اینکه در جریان مذاکره طرفین چقدر به انسجام استراتژی معتقد باشند.

یک روز شرجی، هوای ابری و بارانی ، اتاقی بدون تهویه ی مناسب، مسابقه ی مهم فوتبال که بعد از ظهر برگزار می شود، یک هیئت منصفه و یک پرونده ی قتل ! همگی دست به دست هم می دهند تا در کنار هم  یکی از به یادماندنی ترین تجربیات سینمایی شما را رقم بزنند.

یک نفر در مقابل 11 نفر،یک نفری که خود نیز شاید مطمئن باشد که پسر قاتل است،اما می خواهد شانسی به این نوجوان بدهد.

 

سکانسی از دوازده مردخشمگین

 

استراتژی گام به گام

Step by step

 زمانی که ناچار به مذاکره باشید و شرایط به نفع شما نباشد و شما در اقلیت محض باشید؛ منطقی نیست که همان ابتدا نظر مخالف خود را مطرح کنید این رفتار شما را به نتیجه نمی رساند.

در اینگونه موارد تنها راه ممکن، استفاده از استراتژی گام به گام است به این ترتیب شما ابتدا باید زمان بخرید بدون اینکه با نظرات دیگران مخالفت کنید .

 دعوت از دیگران برای مرور مجدد مطالب می تواند هم برای شما زمان ایجاد کند هم فرصتی که بشود در استدلال و شواهد و مدارک موجود رخنه هایی یافت که در ادامه بشود روی آنها تردید بیشتری ساخت.

 بایددر مذاکره به این نکته نیز توجه کرد که تا زمانی که تردید کافی روی کلیت ماجرا ایجاد نشده است نباید استدلال ها و شواهد خود را مطرح کرد به عبارتی باید استدلال ها و شواهد متناسب با جریان پیشرفت مذاکرات طرح شوند تا اثربخشی بیشتری داشته باشند.

در استراتژی گام به گام، باید توجه داشت که تحقق هدف یک جریان ملایم ، منطقی و پر زحمت است نه یک اقدام برق آسا و معجزه گونه و رعایت یکی از مهم ترین اصول مذاکره را نیز نباید از خاطر دور کرد :

با هر کس به اندازه ظرفیت او صحبت کنید و نه بیشتر

زمانی که در طرف مقابل ظرفیت شنیدن وجود نداشته باشد، آنگاه استدلال های شما حتی اگر از بمب اتم نیز قوی تر باشد، سر سوزنی در طرف مقابل تغییر ایجاد نمی کند پس زمانی که او نمی خواهد بشنود شما هم سکوت کنید.

این آقا یکه وتنها مقابل ماایستاد حرفش این نیست که پسره بی گناه ست.

فقط مطمئن نیست.

ایستادن ومسخره شدن توسط یازده نفراصلا آسون نیست.

ایشون درخواست حمایت کرد ومن هم بهش دادم.

من به انگیزه اش احترام میذارم.

پسره به احتمال زیاد گناه کاره

اما....من می خوام بیشتر بشنوم!

 

اون فقط مطمئن نیست،این که تنهایی مقابل تمسخر دیگران بایستی کار راحتی نیست.

 

سکانسی از دوازده مرد خشمگین

 

در اجرای استراتژی گام به گام به خصوص در جریان مذاکره و گفتگو نکات زیادی وجود دارد که نباید از آن غافل شد از جمله اینکه هنگام گفتگو باید به صورت موجی و متناوب عمل کرد یعنی نباید تمام استدلال و ادله خود را یکباره رو کرد بلکه باید ابتدا زمان خرید و با فرصت ایجاد شده در طرف مقابل حق پرسشگری را مطالبه کرد.

سپس به صورت متناوب و تقسیم بندی شده باید استدلال و شواهد خود را مطرح کرد و اجازه داد طرف مقابل به استدلال شما واکنش نشان دهد و سپس به سراغ استدلال های قوی تر رفت به این ترتیب هر بار باید مدارکی همراه با استدلال قوی تر ارائه داد مانند یک بوکسور حرفه ای که پس از چندبار مشت زدن کمی تنفس می کند و دوباره مشت می زند و هر بار که شروع به مشت زدن می کند از مرتبه قبل محکم تر مشت می زند.

وقتی در مذاکره از استراتژی گام به گام استفاده می شود، باید به عصبانیت طرف مقابل دقت کرد. هر چقدر طرف مقابل بیشتر عصبانی شود، استراتژی شما بهتر اجرا شده بنابراین باید بدون اینکه عصبانی شدن حریف را دنبال کنیم، به حریف فرصت عصبانی شدن و پرخاشگری بدهیم این صبر باعث خسته تر شدن و افزایش آمادگی او برای شنیدن استدلال های مخالف می شود به خصوص اگر این صبر توأم با احترام باشد.

وقتی استدلالی ارائه می شود، واکنش طرف مقابل به آن استدلال را می شود در سه دسته تقسیم بندی کرد :

اول سکوت دوم پرخاشگری و سوم استدلال و تنها در صورت رخ دادن حالت سوم شما می توانید به صورت اثربخش نظرات و ادله خود را بسط دهید و منتظر واکنش بعدی طرف مقابل باشید. 

در مقابل پرخاشگری فقط باید سکوت کرد اما در مقابل سکوت نمی توان نسخه مشخصی از قبل پیچید. 

حالت سکوت پیچیده است و نوع واکنش در برابر آن کاملاً بستگی به شرایط دارد.

 در حالتی که واکنش طرف مقابل سکوت است باید کاملاً هشیار بود و دقت کرد که علت این سکوت چیست و چه سناریویی در پس این سکوت پنهان شده است.

 

سکانسی از دوازده مرد خشمگین

 

تبدیل استدلال به فرضیه

برای اینکه بتوانید دیگران را قانع کنید راهی نیست جز اینکه واقعاً دلایل قانع کننده ای داشته باشید نه اینکه تلاش کنید دلایل شما قانع کننده جلوه کند. 

در صورتی که دلایل خود را قانع کننده جلوه دهید؛ یا توافقی حاصل نخواهد شد یا اگر هم توافقی حاصل شود، آن توافق پایدار نخواهد بود. 

در جریان مذاکره باید توجه داشت که زمان مناسب برای تغییر فاز از استدلال به فرضیه دقیق انتخاب شود. 

این زمان نباید آنقدر کوتاه باشد که هنوز در دانسته های قبلی طرف مقابل هیچ تردیدی ایجاد نشده باشد و نیز نباید آنقدر طولانی شود که طرف مقابل از شنیدن خسته و فرصت پذیرفته شدن نظر جدید، تمام شده باشد.

 پس از آنکه به اندازه کافی در دانسته های طرف مقابل ایجاد تردید شد زمان آن فرا می رسد که به جای استدلال محض، ترکیبی از استدلال و مدارک ملموس ارائه شود.

 این کار باعث می شود شکاف میان قضاوت قبلی و تشخیص های تازه، بیشتر شود و ظرفیت شنیدن حرف های مخالف بالاتر برود باید توجه کرد که مدارک و شواهدی که مورد استفاده قرار می گیرد باید با فرضیات مطرح شده کاملاً همخوانی داشته باشد وگرنه منجر به نتایج مطلوبی نمی شود همچنین برای طرح فرضیات جدید باید بسیار مصر بود و درست زمانی که احتمال می رود طرف مقابل آمادگی شنیدن دارد، اقدام به ارائه کرد.

 البته در جریان گفت و گو با طرف مقابل ، اگرچه وفاداری به استراتژی اهمیت زیادی دارد اما وفاداری به حقیقت بسیار مهم تر است به این مفهوم که کشف حقیقت و یافتن راه حل همواره باید مقدم بر قانع کردن طرف مقابل باشد.

 

تعصب همیشه جلوی دیدن حقیقت رو میگیره...

 

سکانسی از دوازده مرد خشمگین

 

تغییر موقعیت

وقتی جریان مذاکره طبق برنامه های مورد انتظار پیش رفته باشد، باید به مرور شاهد تغییراتی اساسی در ادبیات، خواسته ها، تأکیدات و نظرات طرف مقابل باشیم که قدم به قدم و به تدریج مطابق با استراتژی ما تعدیل شده که نشان می دهد زمان افزایش صراحت گفتار و ادای جان مطلب فرا رسیده است. 

وقتی به قدر کافی دلایل و اسناد متناسب همراه با فرضیاتی متفاوت طرح شد، دیگر دلیلی برای باقی ماندن در موضع صرفاً پرسشگری نیست و باید روی نقاط قوت فرضیات متفاوت تمرکز کرد و از تلاش برای مواجهه طرف مقابل با حقیقت - و نه فقط قانع کردن طرف مقابل- دست نکشید. 

به این ترتیب تمرکز و تلاش دو شاخص بسیار مهم در این مرحله از روند مذاکره محسوب می شود که غفلت از آن باعث بی اثر شدن استراتژی می شود.

همچنین باید توجه کرد که طرف مقابل به دلیل متزلزل شدن موضع قبلی، تمایل زیادی به بر هم زدن قواعد بازی داشته باشد و معمولاً هر کس در روند مذاکره چنین حالتی را تجربه کند برای لجبازی مستعد است بنابراین هنگام اصرار های غیر منطقی باید هر رفتار اعتراض آمیزی علیه طرف مقابل کاملاً عاری از بی احترامی باشد تا این نوع تمایلات در وی تقویت نشده و منجر به ترک بی نتیجه میز مذاکره نشود.

 

سکانس پایانی دوازده مرد خشمگین

 

اعتراض به طرف مقابل توأم با احترام، یکی از بزرگ ترین هنرهای متخصصین فن مذاکره است که علاوه بر تسلط بر کلام و زبان بدن، حائز اشراف بر جزئی ترین موارد تخصصی موضوع مذاکره است و نشان از ذهن هوشیار شخص مذاکره کننده دارد.

به پایان رساندن جریان مذاکره مستلزم تمرکز فوق العاده زیادی است به این ترتیب که دنیایی از خستگی های جسمی و ذهنی نباید مانع تمرکز فکری شود.

 در جریان مذاکره به نظر می رسد که عامل خستگی گاهی از استدلال های طرف مقابل، حریف سخت تری است که مقابله با آن کار هر کسی نیست.

یکی از نکات مهم در به پایان رساندن مذاکره، افزایش زمان های تنفس است به این معنا که هر چقدر فرضیاتی قوی تر همراه با ادله محکم تر و استدلال های قانع کننده تری مطرح شود؛ طرف مقابل برای پذیرش به زمان بیشتری نیاز دارد از طرفی برای اثرگذاری استدلال های مخالف بر ذهن طرف مقابل ، نیاز به سکوت است و به همین دلیل رعایت فواصل زمانی مناسب در مراحل پایانی مذاکرات، اهمیت زیادی دارد و نباید اجازه داد که تصمیم طرف مقابل تحت تأثیر واکنش های لحظه ای قرار بگیرد که البته همه این ها به شرط تحقق کامل استراتژی گام به گام در جریان مذاکرات است.

در پایان باید به نکته ظریف در فیلم اشاره کنم که هر اقدامی باید متناسب با شرایط و کاملاً منطقی باشد. در انتهای سکانس قبل و ابتدای سکانس پایانی شاهد بودیم که مخالفین هنگام نطق طولانی و تکراری طرف مقابل، اقدام به ترک میز مذاکره کردند.

 باید توجه داشت که اولاً این حرکت زمانی انجام شد که طرف مقابل در اقلیت قرار گرفته بود ثانیاً اینکه طرف مقابل حرف های قبلی را تکرار می کرد حال آنکه این ادعاهای تکراری قبلاً پاسخ داده شده بود، ثالثاً اینکه ترک میز مذاکره توأم با سکوت و احترام بود و تنها به این قصد انجام شد که اعلام شود سخن جاری دارای پشتوانه منطقی و کافی نیست. 

دقت داشته باشید که اگر میز مذاکره را در حالی ترک کردید که در اقلیت قرار داشتید و از هیچ لحاظی به حریف برتری نیافته بودید و استدلال قانع کننده ارائه نداده بودید، نه تنها در جریان مذاکره شکست مطلق را برای خود رقم زده اید، بلکه از خود چهره یک روانپریش متعصب را به نمایش گذاشته اید؛ یک دلقک شکست خورده که دچار توهماتی احمقانه است و توقعاتی کودکانه را مطرح می کند.

 

نفرهشتم:«خیلی سخته که تعصبات شخصی رو در چنین مواقعی دور نگه داشت... هر وقت باهاش مواجه میشید، این تعصبات، حقیقت رو محو میکنن... من خودمم نمی‌دونم حقیقت چیه و فکر نمی‌کنم کسی هم بتونه حقیقت رو درک کنه... نه نفر از ما فکر می‌کنیم که متهم بی‌گناه باشه، اما با احتمالات سروکار داریم... شاید هم داریم اشتباه می‌کنیم؛ شاید داریم یه آدم گناهکار رو آزاد می‌کنیم... نمی‌دونم. هیچکس نمی‌دونه، اما ما تردیدی منطقی در ذهن داریم و این چیزیه که در نظام دادگاهی اهمیت داره... هیچ هیئت‌منصفه‌ای نمی‌تونه کسی رو گناهکار تشخیص بده مگه اینکه یقین داشته باشه... ما نه نفر نمی‌فهمیم که شما سه نفر چطور مطمئن هستین.»

 

(لی جی .کاب) : از من میشنوی .قبل ازاینکه کسی دردسر درست کنه باید چندتا سیلی محکم بهش زد . اینجوری نه زمان از دست میره ونه پول !!

 

بخش پایانی فیلم با نتیجه گیری کلی و ابراز پشیمانی افراد از بابت عجله ای که برای رای گیری کرده اند دنبال می شود. 

جالب است که تمام کسانی که رای بر گناهکار بودن مجرم داده بودند از کار خود ابراز پشیمانی می کنند به غیر از یکی از آنها که با این که بی گناهی وی برایش تقریبا مسلم شده است غرورش اجازه نمی دهد نظرش را عوض کند. یا شاید گذشته ای که با پسر خودش داشته است نمی گذارد که وی عدالت را انجام دهد...

بالاخره تکلیف قتل چه شد؟

مشخص نیست پدر به چه علتی به قتل رسیده و حتی توسط چه کسی؛ اما لومت به درستی نشان می دهد که این وظیفه هیأت منصفه نیست.

 هیأت منصفه تنها وظیفه دارد تا در مورد گناهکار بودن یا نبودن متهم تصمیم بگیرد و در همین زمینه نیز بحث کند.

 البته دیویس شماره ۸ نیز هیچوقت با اطمینان نمی گوید که پسرک بی گناه است و همیشه صحبتهایش برای زیر سوال بردن مدارک دادگاه است.

 اینکه بعد از متفق الرأی شدن هیأت منصفه چه اتفاقی می افتد: آیا پسرک آزاد می شود؟ آیا قاتل اصلی پیدا می شود؟ یا… نیز مشخص نیست. 

این مشخص نبودن که به شکلی می تواند پایان باز حساب شود فیلم را از جایگاه یک فیلم کلاسیک خوب در حد یک شاهکار کلاسیک بالا می برد.

 

برداشت های مدیریتی هنرمذاکره ازفیلم 12 مرد خشمگین.

 

سینما یعنی؛ اقلیتی که اکثریت را همراه خود کرد!

 

منبع: کانال تلگرامی کافه هنر