انتخاب هوشمندانه یا اشتباه تراژیک

اقتصاد هنر آنلاین: نیمه شب 26 مرداد ماه ناگهان خبر انتخاب یک فیلم مستند برای معرفی به آکادمی اسکار در فضای مجازی منتشر شد. طبعا همه چشم به راه بودند و واکنش‌های مختلف طبیعی بود. اما جنجال اصلی از نحوه انتخاب و زمان اعلام خبر تا ژانر سینماییِ فیلمِ مورد نظر دامنه پیدا کرده و واکنش‌ها همچنان ادامه دارد.

گفته می‌شود انتخاب از میان 10 فیلم نهایی ( "مغزهای کوچک زنگ زده"، "بمب، یک عاشقانه"، "سرو زیر آب"، "آشغال‌های دوست داشتنی"، "قصر شیرین"، "در جستجوی فریده"، "عرق سرد"، "متری شش و نیم"، "سرخ پوست" و "شبی که ماه کامل شد") کار آسانی نبوده و جلسه‌هایی طولانی وسخت در نهایت منجر به این انتخاب شده است.

 انتخاب "در جستجوی فریده" برای نمایندگی اسکار 2020 واکنش‌های مثبت و منفی زیادی را برانگیخت. اعضای هیأت انتخاب جمعی از سینماگران ایران شامل، "فرشته طائرپور"، "فاطمه معتمدآریا"، "ابوالحسن داودی"، "تورج منصوری"، "رسول صدرعاملی"، "امیر اثباتی"، "مرتضی رزاق کریمی" و "مهرزاد دانش" بودند و "رائد فریدزاده" معاون بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی به عنوان عضو حقوقی این جمع را همراهی می‌کرد.

"کوروش عطایی" کارگردان فیلم "در جستجوی فریده" درباره‌­ی انتخاب این فیلم به عنوان نماینده‌­ی ایران به  اقتصاد هنر آنلاین گفت: "انتخاب این فیلم برای شرکت در اسکار خبر خوشحال کننده و غافلگیرکننده‌ای بود. فکر می­کنم این اتفاق خیلی خیلی خوبی برای سینمای ایران است". عطایی گفت که برای اولین بار است که یک فیلم مستند نماینده ایران در مراسم اسکار می­ شود. او در ادامه گفت: مستند " در جستجوی فریده" درکنار فیلم ­های خوبی نامزد شده است. این فیلم­های نامزد شده فیلم­های شایسته­ ای هستند و حضور در این جمع برای ما افتخار بزرگی است".  او انتخاب این مستند را انتخاب جسورانه‌­ای دانست و گفت که امیدوارم از این رقابت سربلند بیرون بیاییم.

"کوروش عطایی" در رابطه با شانس برنده شدن این فیلم بیان کرد: "اسکار معادله­‌ی پیچیده­ ای دارد و برنده شدن در آن به خیلی چیزها بستگی دارد. نمی­ توان به درستی حدس زد چه اتفاقی خواهد افتاد.  قطعا ما همه‌­ی تلاشمان را خواهیم کرد که این فیلم به خوبی در آنجا نمایش داده شود. و بقیه‌ی آن نظر هیئت آکادمی است".

کارگردان "در جستجوی فریده"درباره‌ی دلیل انتخاب نشدن "متری شیش و نیم" و سرخ­پوست" به اقتصاد هنر آنلاین گفت: "انتخاب این مستند برعهده­‌ی هیئت انتخاب فیلم بوده است و ما هم تابع نظر آن­ها هستیم. باید این ماجرا را از هیئت انتخاب پرسید من نظری ندارم". او دربار‌ه­‌ی فیلم­های انتخاب نشده گفت که این­ها فیلم­های ارزش­مند و خوبی هستند و به شخصه آن­ها را دوست دارم.

"آرش خوشخو" منتقد سینما و تلویزیون نیز دراین باره به اقتصاد هنر آنلاین گفت: انتخاب فیلم "در جستجوی فریده" باتوجه به معیارهای اسکار تصمیمی مناسب بود و این فیلم در مقایسه با "متری شیش و نیم" فیلم بهتری است. در اسکار چنین تجربه‌ای بوده است که فیلم‌های مستند کاندید شوند یا حتی جایزه ببرند مثل آثار "مایکل مور". به هر حال از نظر کیفیت تصویری و سینمایی فیلم "در جستجوی فریده" مناسب‌تر است و اگر این فیلم انتخاب نمی‌شد، گزینه بعدی من فیلم "قصر شیرین" ساخته "رضا میرکریمی" بود. چون "متری و شیش و نیم" براساس معیارهای انتخابی اسکار هیچ شانسی نداشت و این هیاهویی که ایجاد شده است کاملا اشتباه است.  

آرش خوشخو در پاسخ به این سوال که "در جستجوی فریده" اثری مستندگونه است، آیا باز هم شانسی در اسکار دارد یا خیر، پاسخ داد: بله دارد چون بسیار دراماتیک( داستانی) کار شده است و ما با یک مستند-داستانی رو به رو هستیم و امیدوارم هیئت انتخابی اسکار پای تصمیم جسورانه خود بمانند. به نظر من بین این فیلم‌هایی که برای اسکار کاندید شده بودند این بهترین تصمیم بود.

"کیوان کثیریان" منتقد سینما درباره‌ی این انتخاب به اقتصاد هنر آنلاین گفت: "فیلم "در جستجوی فریده" را بسیار دوست دارم و چند بار درباره‌اش نوشته‌ام. مسئله اما این است که فرآیندی که پیش آمد کمی عجیب بود. از این بابت که در بیست سال گذشته نماینده‌ی ایران برای اسکار در پنج روز آخر شهریور یا پنج روز اول مهر، در این بازه‌ی ده روزه اعلام می‌شد. امسال با یک ماه تعجیل این اتفاق افتاد آن هم در شرایطی که یکی از فیلم‌های ایرانی قرار است در جشنواره ونیز به نمایش دربیاید و احتمال دارد موفقیت‌هایی هم کسب کند. بنابراین یک ماه زودتر و قبل از ونیز سابقه نداشته نماینده اسکار ایران معرفی شود. نکته دوم این است که یک از مولفه‌های انتخاب این است که فکر کنیم این فیلم اساسا شانسی داشته باشد. جوایز جهانی و پخش بین‌المللی از عوامل موثر در دیده شدن فیلم‌ها هستند. چند بار سراغ داریم که فیلم مستند در میان فیلم‌های داستانی شانس موفقیت داشته باشد. این نیز موضوعی بود که نادیده گرفته شد. فکر می‌کنم درست آن بود که حمایت موثری از این فیلم یا فیلم‌های کوتاه ما انجام می‌شد که از مسیر فیلم‌های مستند یا کوتاه وارد بخش‌های مختلف جوایز اسکار شود. "در جستجوی فریده" اگر از مسیر مستند وارد رقابت اسکار می‌شد شانس بالایی داشت چون فیلم بسیار خوبی است. اما اینجا شانس یک فیلم را قربانی کرده‌اند برای اینکه انتخاب متفاوتی داشته باشند یا مثلا دو فیلم دیگر را انتخاب نکنند".

کثیریان در ادامه در مورد جشنواره اسکار گفت:" در نهایت باید بگویم مهم نبود اسم چه فیلمی اعلام می‌شود چون ما فعلا شانسی در میان نامزدهای اسکار نخواهیم داشت. ولی فکر می‌کنم پروسه‌ای که اتفاق افتاد درست نبود".

کثیریان در پاسخ به این پرسش که انتخاب درست برای اسکار 2020 چه می‌توانست باشد، گفت: "به‌نظر من باید صبر می‌کردیم تا ببینیم در ونیز چه اتفاقی می‌افتد ولی گزینه‌‌ی مناسب‌تری جز دو فیلم "قصر شیرین" و "متری و شیش و نیم" نداشتیم. در واقع بین این دو گزینه باتوجه به موفقیت احتمالی "متری و شیش و نیم" در اواخر شهریور می‌توانستیم تصمیم‌گیری کنیم. می‌توانستیم این شانس را برای خودمان و مجموعه‌ی سینما قائل باشیم. بهرحال به‌نظر شخصی خودم هر فیلمی که می‌رفت فرقی نمی‌کرد چون شانسی ندارند. اما ما باید اینجا انتخاب درست را انجام دهیم. مثل این است که بگوییم که در جام‌جهانی چون شانسی برای قهرمانی نداریم تیم نوجوانان را به رقابت‌ها بفرستیم. خب این درست نیست گرچه شانسی  نداشته باشیم باید تیم خوبمان را در مسابقات شرکت دهیم".

*

دست اندرکارانِ فیلم"متری شیش و نیم" تمایلی به اعلام نظر رسمی نداشتند. نوید محمد زاده، بازیگر این فیلم نیز در اکانت رسمی اینستاگرام خود نخست واکنشی هیجانی بروز داد و ساعاتی بعد با پوزش، انتخاب "در جست و جوی فریده" را تبریک گفت.

به نظر می رسد مطابق معمول مسائلی پشت پرده سینمای ایران در جریان است و جنجال بیش از یک انتخاب ساده، به مشکلات دامنه دار میان سینمای بدنه و مستقل، یا شوراهای انتخابی و نظارتی مربوط باشد.