اسکیزوفرنی و سینما
اسکیزوفرنی نه تنها بیمار را آزار می‌دهد، بلکه خانواده و اطرافیان بیمار هم شرایط دشواری را تحمل می‌کنند.
اسکیزوفرنی یکی از هولناک‌ترین و آزاردهنده‌ترین بیماری‌های روانی است که یک انسان می‌تواند آن را تجربه کند. میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا با این اختلال دست و پنجه نرم می‌کنند.
در فیلم‌های سینمایی سعی می‌شود تا دنیای غیر واقعی از دید بیماران به تصویر کشیده شود. برخی از فیلم‌های سینمایی هم در تلاشند با نمایش اغراق‌آمیز شرایط روحی بیماران، فیلمی به شدت هیجان‌انگیز و سرگرم‌کننده بسازند. در این مقاله سعی شده ضمن بررسی کیفیت فیلم‌های سینمایی مربوط به این بیماری، آثاری معرفی شوند که چهره‌ی دقیق‌تری از این بیماری را به مخاطبین ارائه می‌دهند؛ آثاری که هم واقع‌گرایانه باشند و هم حس هم‌دردی را در بیننده به خوبی تحریک کنند.
آنجل کوچولو (Angel Baby)
کارگردان: مایکل رایمر
بازیگران: جان لینچ، ژاکلین مک‌کنزی، کالین فریلز
محصول: ۱۹۹۵، استرالیا
امتیاز سایت IMDb به فیلم: ۷ از ۱۰
امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: ۹۲٪
فیلم «آنجل کوچولو»، یک داستان درام محصول کشور استرالیا است. این فیلم داستان دو بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی را به نام‌های هری (جان لینچ) و کیت (ژکلین مک‌کنزی) روایت می‌کند که در حین پروسه‌ی درمانی با یکدیگر آشنا شده و وارد رابطه می‌شوند. عشق این دو شخصیت به اندازه‌ای بالا می‌گیرد که آنها تصور می‌کنند بدون نیاز به مداوای بیشتر می‌توانند این بیماری را پس زنند. در نهایت امر، قصه با چنین طرح داستانی یعنی رها کردن پروسه‌ی درمان به جریان می‌افتد.
مایکل رایمر، کارگردان این فیلم توانسته دنیا را از جانب دو عاشق‌پیشه‌ی مبتلا به این بیماری روانی به زیبایی نشان دهد. این فیلم درام تقلاهای هری و کیت را برای رهایی از بیماری نشان می‌دهد. البته در این مسیر، بیننده با خانواده‌ی این دو شخصیت هم تا حدودی آشنا می‌شود. برای مثال بوریس، برادر هری تلاش می‌کند تا از برادرش به هر طریقی که شده محافظت کند، هر چند موریس تصور می‌کند که در این پروسه موفق نیست.
بیننده‌ی فیلم «آنجل کوچولو» نمی‌تواند به این دو شخصیت کمکی کند اما پایه و اساس یک رابطه‌ی عاشقانه و صد البته توهم و نبرد دو شخصیت با اسکیزوفرنی را به خوبی دنبال می‌کند. جذابیت این فیلم در اینجاست که این زوج علی رغم تمامی مشکلاتی که متحمل می‌شوند، به شدت برای کسب یک زندگی طبیعی و نرمال امیدوار هستند. این فیلم سینمایی توانسته در هفت جشنواره‌ی فیلم استرالیا جوایزی را کسب کرده و توسط منتقدین به دلیل نمایش یک بیماری خطرناک و هنرنمایی لینچ و مک‌کنزی مورد تحسین قرار گیرد.
پناه بگیر (Take Shelter)
- کارگردان: جف نیکلز
- بازیگران: مایکل شانون، جسیکا چستین، شی ویگام
- محصول: ۲۰۱۱، آمریکا
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: ۷.۳ از ۱۰
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: ۹۲٪
فیلم «پناه بگیر»، یک اثر سینمایی شاهکار از جف نیکلز با هنرنمایی استثنائی مایکل شانون است که بیماری اسکیزوفرنی یک شخصیت را در داستانی سینمایی به تصویر می‌کشد. داستان درباره‌ی فردی است که تلاش می‌کند تا در حیاط پشتی خانه‌اش یک پناهگاه برای طوفان بسازد. این موضوع به یک وسواس برای بیمار تبدیل می‌شود و او در این مسیر نه تنها شغلش، بلکه نامزد و خانواده‌اش را هم از دست می‌دهد. او باور دارد که رویاهایش درباره‌ی طوفان، یک پیش‌گویی و الهام بوده و او باید برای مقابله با این اتفاق آخرالزمانی آماده شود. در نهایت امر، او وارد یک بلوای روحی و روانی می‌شود که به صورت اساسی زندگی‌اش را درگیر می‌کند. شخصیت اصلی داستان در میانه‌ی سی سالگی‌اش قرار دارد؛ دقیقا سنی که مادرِ شخصیت هم علائم بیماری اسکیزوفرنی را از خود نشان می‌دهد؛ با این تفاوت که مادر شخصیت اصلی داستان در بیمارستان بستری می‌شود. کاراکتر اصلی فیلم از این مسئله واهمه دارد که شاید این عارضه‌ی روانی به او انتقال پیدا کرده و به همین دلیل، او به دنبال تحقیق درباره‌ی بیماری اسکیزوفرنی، وارد مسیری جدید می‌شود.
از آنجایی که مخاطب آگاهی کامل از وضعیت بیماری شخصیت دارد، به شدت ناراحت کننده است که بیمار در حال از دست دادن کنترل سلامتی‌اش و همچنین کل زندگی‌اش است. نکته‌ی ترسناک ماجرا اینجاست که شخصیت اصلی داستان مدام در این ترس و واهمه است که یک طوفان آخر الزمانی در راه است که به عقیده‌اش تمامی موجودات زنده را می‌کشد. ایفای نقش مایکل شانون در این فیلم عالی است اما جیسکا چستین هم در این فیلم در نقش همسر بیمار خوش می‌درخشد. از فضاسازی معرکه‌ی فیلم هم نباید غافل ماند که به شدت در القای حس رازآلود و هیجانی فیلم اثرگذار است.
جزیره شاتر (Shutter Island)
- کارگردان: مارتین اسکورسیزی
- بازیگران: لئوناردو دی کاپریو، امیلی مورتیمر، مارک روفالو
- محصول: ۲۰۱۰، آمریکا
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: ۸.۲ از ۱۰
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: ۶۸٪
مارتین اسکورسیزی فیلم‌های بسیار متعددی با ایده‌ی نمایش شخصیت‌های دچار اختلالات روانی نظیر «راننده تاکسی» (Taxi Driver) و «گاو خشمگین» (Raging Bull) ساخته است. با این اوصاف، فیلم «جزیره‌ی شاتر» با هنرنمایی لئوناردو دی‌کاپریو، دقیقا حول محور یک شخصیت بدبین و مبتلا به اسکیزوفرنی روایت می‌شود. دی‌کاپریو در نقش یک مارشال فدرال که ثبات روانی ندارد به یک جزیره‌ی کوچک در ماساچوست فرستاده می‌شود تا صحت و سقم سلامت روانی یک زندانی را بررسی کند. مارشالِ داستان همچنین با سندرم پس از سانحه به دلیل تجاربش در جنگ جهانی دوم دست و پنجه نرم می‌کند و هر از گاهی در پسِ ذهنش در حال یادآوری آزادسازی کمپ داکائو و کمک به قتل عام تمامی نگهبانان نازی است. شخصیت اصلی داستان همچنین به شدت در سوگ همسرش است که در جریان یک آتش‌سوزی می‌میرد. فیلم «جزیره‌ی شاتر» اتفاقات بسیار جذاب و هیجان‌انگیزی نظیر توهم توطئه را بررسی می‌کند؛ تجاربی که شخصیت اصلی داستان با ایفای نقش دی‌کاپریو با آن مواجه می‌شود. با این حال، انتهای فیلم و دیالوگی که شخصیت اصلی داستان در پایان داستان بیان می‌کند، به ماندگاری این اثر به شدت کمک می‌کند.
شماره ۲۳ (The Number 23)
- کارگردان: جوئل شوماخر
- بازیگران: جیم کری، ورجینیا مدسن، لوگان لرمن
- محصول: ۲۰۰۷، آمریکا
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: ۶.۴ از ۱۰
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: ۷ ٪
فیلم «شماره ۲۳» یکی از معدود آثار جدی جیم کری است که توسط بسیاری از منتقدین سینما مورد تحسین قرار نگرفت اما علاقه‌مندان به ژانر رازآلود با آن توانسته‌اند ارتباط برقرار کنند. داستان این فیلم نوآر و مدرن درباره‌ی فردی است که به این باور می‌رسد عدد ۲۳ را در همه جا می‌تواند ببیند. شخصیت جیم کری در یک مرکز کنترل حیوانات کار کرده و با این حال از یک سگ به اسم ند (NED) می‌ترسد. زمانی‌که همسر شخصیت اصلی داستان (با بازی ورجینیا مدسن) به او یک کتاب قرمز رنگ به اسم شماره‌ی ۲۳ می‌دهد، کاراکتر اصلی داستان شباهت‌های زیادی را بین خودش و قهرمان داستان پیدا می‌کند.
هر اندازه که شخصیت اصلی داستان بیشتر مطالعه می‌کند، بیشتر به اتفاقات داستانی وسواس پیدا کرده و کم کم ارتباطش با دنیای واقعی قطع می‌شود. او به دنبال یافتن نویسنده‌ی ناشناس کتاب وارد یک ماجراجویی عجیبی می‌شود که برای بیننده به شدت هیجان‌انگیز خواهد بود. همان‌طور که گفته شد، جیم کری در این فیلم به شکلی متفاوت نسبت به آثار کمدی‌اش ظاهر می‌شود. همین المان به اندازه‌ی کافی عامل خوبی برای تشویق دیگران به تماشای این اثر به حساب می‌آید.
انزجار (Repulsion)
- کارگردان: رومن پولانسکی
- بازیگران: کاترین دونو، آیان هندری، جان فریسر
- محصول: ۱۹۶۵، آمریکا
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: ۷.۶ از ۱۰
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: ۹۵٪
رومن پولانسکی با فیلم «انزجار» توانسته کابوس بی‌نظیری را درباره‌ی یک زن به تصویر بکشد که از یک دنیای واقعی به مرز جنون کشیده می‌شود. این فیلم سورئال توسط شخصی ساخته می‌شود که خودش به دلیل یک اتهام به بدنامی مشهور شد. کاترین دونو با هنرنمایی بی‌نظیرش توانسته یک زن اسرارآمیز و متوهم را به خوبی به نمایش بکشد. «انزجار»، تنها فیلم این لیست به شمار می‌رود که شخصیت اصلی داستانش یک زن است. این اتفاق، یعنی نمایش یک زن مبتلا به اسکیزوفرنی در سینما به ندرت رخ می‌دهد. موضوع تجاوز و توهم‌هایی که شخصیت اصلی داستان تجربه می‌کند، دست مایه‌ی خلق اتفاقات متعددی در این فیلم می‌شود.
جریان اصلی داستان فیلم «انزجار» دقیقا از نقطه‌ای شروع می‌شود که شخصیت اصلی داستان به یک‌باره تنها می‌شود. او با خواهر و نامزد خواهرش زندگی می‌کند و دقیقا پس از بیرون رفتن این دو فرد به مدت یک هفته، شخصیت اصلی داستان درگیر سلسله توهم‌هایی می‌شود که در نهایت به یک پایان بسیار حیرت‌انگیز در سینمای کلاسیک ختم می‌شود.
عنکبوت (Spider)
- کارگردان: دیوید کراننبرگ
- بازیگران: رالف فاینز، میراندا ریچاردسون، گابریل بایرن
- محصول: ۲۰۰۲، آمریکا
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: ۶.۸ از ۱۰
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: ۸۵٪
دیوید کراننبرگ، فیلم‌ساز و کارگردانی است که به ساخت فیلم‌های وحشتناک معروف است. با این حال، او یک فیلم ترسناک روان‌شناختی معرکه با مضمون اسکیزوفرنی و افسردگی تحت عنوان «عنکبوت» ساخته است. فیلم با یک پایان شوکه‌کننده، بیننده را آن‌چنان درگیر می‌کند که هر آنچه دیده بود را زیر سوال ببرد. چنین حسی را می‌توان در فیلم‌های دیگری پیرامون بیماری اسکیزوفرنی نظیر «جزیره‌ی شاتر» هم به خوبی درک کرد. «عنکبوت» از حیث فیلم‌برداری و طراحی صحنه یک اثر بسیار زیباست و آسیب‌های روحی کاراکتری که رالف فاینز تجربه می‌کند را به زیبایی نشان می‌دهد.
داستان فیلم با آزادی شخصیت اصلی از بیمارستان روانی شروع می‌شود و شخصیت اصلی تلاش می‌کند تا اتفاقات گذشته را به خاطر بیاورد اما این اتفاق به راحتی رخ نمی‌دهد. میراندا ریچاردسون و گابریل بایرن هنرنمایی بی‌نظیری را در این فیلم از خود ارائه می‌دهند. با این حال، فاینز و بازی درخشانی که به بیننده تقدیم می‌کند، به شدت احساسی و تکان‌دهنده محسوب می‌شود.