نقد، تحلیل و بررسی فیلم" پی" دارن آرونوفسکی

به گزارش هنر ام‌روز، چندین سال پیش از این یونانیان نوعی رموز ماورایی را در هندسه پیدا کردند.حال در آستانه هزاره سوم میلادی ،دارن آرنوفسکی قهرمانش را به جنگ شیاطین فرستاده چون  او به کشف عددی که راز آفرینش را در خود نهفته دارد بسیار نزدیک شده است....

فیلم π ساخته‌ی دارن آرنوفسکی در حین وفاداری به نظریات معاصر ریاضیات در رابطه با عددها، نوعی ادای دین است به تفکرات باستانی در حوزه‌ی علم اعداد. اعداد از دوران باستان تا به حال، جز لاینفک زندگی انسان بوده‌اند و حتا گاهی تقدس یافته‌اند.

فیلم ترسناک و فلسفی «Pi»یکی از متفاوت ترین اثار سینمای دهه نود.فیلمی است که به علت شیوه روایت و ساختار مستندگونه و پیچیده ای که داره اصلا مخاطب پسند نیست . اما به شدت تاثیر گذار و دارای اندیشه و متفکرانه است .

خلاصه داستان 

یک ریاضی دان پارانوئید تمام زندگی خود را گذاشته است تا بتواند عددی که کلید تمام ناشناخته ها در هستی است را کشف کند ولی کم کم میفهمد او تنها کسی نیست که به دنبال این عدد است....

 

 تریلر رسمی فیلم پی

 

چرا باید این فیلم را دید؟

فیلم «پی» ساخته شده در سال١٩٩٨ ،نقطه ی آغاز شناخته شدن  «دارن آرونوفسکی» به عنوان یک کارگردان بود. گفته شده که فیلم اول هر کارگردان هم سبک کاری و هم شخصیت او را معرفی میکند. با در نظر گرفتن این گزاره، انتخاب فیلمنامه ی  «پی» برای فیلم اول انتخابی جالب و جسورانه است.

ریاضیات زبان طبیعت است و این جز ء اولین دیالوگ هایی است که توسط کوهن گفته میشود ،شاید یکی از نکات مثبت این فیلم ان است که مخاطب را از هر قشری که باشد به فکر فرو میبرد و فیلم در این زمینه به خوبی عمل میکند .فکر کردن به جهانی که طبق علم ریاضیات به وجود امده و طبق همین علم پیش میرود .

فیلم پی روی نگاتیو سیاه و سفید فیلم برداری شده است و با حداقل بودجه که با سرمایه گذاری شخصی دارن آرونوفسکی و بوسیله قرض هایی که او از دوستان گرفت ساخته شد. به گفته عموم او بودجه این فیلم را با فروش سهام های صد دلاری برای سرمایه گذاری در فیلم ساخت .

 همچنین هیچگونه هماهنگی با پلیس برای برداشتهای خارجی در خیابان نداشته است و برای برداشتهای خارجی همواره یک نفر کشیک میداده تا وقتی که پلیس میآید وسایل را جمع کنند! 

به لحاظ هنر کارگردانی، نماهای فیلم به عنوان فیلم اول یک کارگردان بسیار مورد  تحسین قرار گرفته است. در جشنواره ی فیلم های مستقل  «ساندَنس» جایزه ی بهترین کارگردان را به خاطر این فیلم دریافت کرد.برنده جایزه بهترین فیلمنامه از ایندپندنت اسپیریت به علاوه کاندید و برنده بهترین جوایز از جشنواره های مختلف. 

 

فیثاغورث فیلسوف یونان باستان نظریه ای ارائه کرد مبنی بر اینکه عناصر چهار گانه نیز دارای یک زمینه دیگری بوده‌اند به نام اعداد البته منظور فیثاغورث از اعداد، اعداد علم نوین ریاضی نمی باشد.

ریاضیات در زمان یونان باستان به این معنا بود که موجودات خارجی سه نوع میباشند. 

١.موجوداتی که نه در عالم خارج و نه در ذهن نیاز به ماده ندارند  که همان فلسفه اولی است. 

٢. موجوداتی که در عالم خارج نیاز به ماده دارند اما در ذهن نیاز به ماده ندارند که همان علم ریاضی می باشد. 

٣. موجوداتی که هم در عالم خارج و هم در ذهن نیاز به ماده دارند. ریاضیات در قدیم حکایتگر بخشی از هستی بوده است. آن بخش از هستی که در ظرف ذهن انسان می تواند مجرد از ماده باشد. اما در عالم خارج باید با ماده همراه شود. به عنوان مثال اعداد،خط،سطح،کمییت،کیفیت،.... البته ریاضی قدیم با جدید تفاوت دارد. این تفاوت در ریاضی جدید به طبعیت از نظریه‌های فیلسوف فرانسوی رنه دکارت و دانشمند ایتالیایی قرون وسطی گالیله شکل گرفته است. نظریه این دو اندیشمند خلاصه کردن طبیعت در کمیت(مقدار،اندازه) است. آنها بر این باور پافشاری کردند که طبیعت قابلیت اندازه گیری و تصرف را بوسیله فرمول های ریاضی را دارد. در صورتی که علم ریاضی در فلسفه قدیم جهت دست یافتن به حقیقت بود. در صورتی که هدف بکارگیری علم ریاضی جدید رسیدن به منفعت و سود مادی بیشتر است.نظر  فیثاغورث فیلسوف یونان باستان این بود که بوسیله علم اعداد ریاضی می توانیم متوجه ربط خیلی از امور عالم بشویم. به عنوان مثال شنیدن صدای پروردگار جهان بوسیله علم ریاضی  منظور همان صداهایی که در بهشت بود.  به طور خلاصه میتوان گفت سه نوع عالم وجود دارد:عالم ماده،عالم مثال،عالم عقول . نظر شیخ یونانی افلاطون این بود که عالم مثال همان علم ریاضی است .

 

تیتراژ و سکانس آغازین فیلم پی/ از میان تاریکی به روشنایی 

 

مکس یک ریاضیدان و متخصص در حوزه ی تئوری اعداد است که در یک آپارتمان در شهر نیویورک زندگی می کند و به این اصل باور دارد که هر چیزی در طبیعت را می توان از طریق اعداد درک کرد. او می تواند محاسبات پیچیده ای را در درون مغز خود انجام دهد.

ریاضیدان جوان در کنار این استعداد خارق العاده ی خود از سردردهای متوالی، پارانویا، توهم و اضطراب اجتماعی رنج می برد. به خاطر مهارت خود در محاسبات پیچیده، مکس به کمک کامپیوتر خود تغییرات بازار بورس را پیش بینی می کند.

مکس اعتقاد دارد که جهان از عدد ساخته شده است. مکس زندگی خود را وقف یکی از موضوعات راز آمیز ریاضیات کرده، «π».

و لحظه لحظه‎ی خود را صرف پیدا کردن الگوهای حاصل از عدد پی می‎کند. و اعتقاد دارد که «همه جهان هستی به وسیله‎ی اعداد قابل درک است و اگر این اعداد را نمودار کنیم، الگوهای خاصی پدید می‎آید. پس: در هر جایی در طبیعت الگویی نهفته است.

مکس از چیزی که تا به حال از عدد ثابت پی فهمیده است در بورس استفاده می‎کند. او برای بدست آوردن قابلیت پیش بینی بازار بورس از یک ابر کامپیوتر به نام «ایوکلید» (اقلیدس)استفاده می‌کند که معادلاتی را که بر اساس چند میلیارد متغییر درست کرده است حل کند.

 

سکانس نسبت طلایی

 

کتاب عرفانی یهودیان قباله یا کابالا است. واژه قباله از کلمه قبل یا اقبل و استقبل عربی اشتقاق یافته که به معنی پذیرفتن و نوعی تسلیم شدن است. 

در تفسیر عرفان کابالایی فرض بر این است که در هر کلمه و در هر حرفی از حروف کتاب مقدس یک معنی پنهان وجود دارد که می توان آن را کشف کرد.

آیین عرفانی کابالا به گفته خاخام های یهودحاوی دانش پنهان قوم بنی اسرائیل است، که از سوی خدا به پیامبران و علمای قوم یهود رسیده و سالهای طولانی توسط پیامبران و علمای قوم یهود از آن نگهداری شده و برای درک آن لازم است فرد به درجه روحانی و معنوی خاصی دست پیدا کند.

نکته قابل توجهی که در کتاب عرفانی یهودیان زوهر وجود دارد،وجود درختی تمثیلی به نام سفیروت است. معنی لغت سفیروت یعنی شمارگان. اصول و مبانی عرفان کابالا همین درخت تمثیلی است. به هریک از شاخه های این درخت تمثیلی سفیره گفته میشود. در تفکر عرفان کابالا درخت سفیروت در انسان منبعث و متجلی گشته است. در آیین عرفانی کابالا جهت کشف معانی و اسرار باطنی کتاب تورات از محاسبات عددی و علم ریاضی استفاده می شود. در این آیین نظام خلقت براساس ادغام عدد و حروف به وجود آمده است.

 

پیرمردی که ناگهان در مترو ناپدید می شود کیست ؟

او در واقع همان نصایح استادش می باشد که بر او عینیت میابد در سکانسی که برای او آوازی می خواند که چکیده طرز فکر استاد راجع به مکس است که ناگهان ناپدید می شود ، چون ذهن کنجکاو مکس راه خود را پیدا کرده است و دیگر گوش او به این حرفها بدهکار نیست.

در این سکانس به رابطه بین اعداد و کتاب مقدس تورات اشاره میشود که رابطه ای شگفت انگیز و واقعی است. رابطه بین زبان عبری و ایات تورات به صورت کاملا مرموز و رمز گونه حکایت از رمزی برای جاودانگی دارد ! مسئله ای که در این فیلم عنوان میشود اعداد فیبوناچی و زبان عبری و تورات! و رابطه تنگاتنگ بین اینهاست. 

اگر بخواهیم در دیگر ادیان نیز جستوجویی کنیم ،مثلا در اسلام و زبان عربی و کتاب قران رابطه ای شگفت انگیز بین حروف ابجد صغیر و کبیر و زبان عربی و کتاب قران وجود دارد! کتابهایی که به صورت کاملا رمزگونه نگاشته شده اند(با رمز و اعداد) و درون خود حقیقتی به نام جاودانگی را به همراه دارند!

 

به ایکاروس تذکر داده میشه که به خورشید نزدیک نشو. نمیتونی خیلی نزدیک خورشید بشی. ولی ایکاروس میگه من خیلی قدرتمندم و میتونم و هیچ چیز نمیتونه منو شکست بده و اینجوری میشه که میره سمت خورشید... ایکاروس کنایه از تکاپو و تلاش بی وقفه جهت درک کامل جهان هستی توسط ماکسی کوهن ریاضی دان نابغه است. نتیجه اینکه نباید بیش از اندازه دنبال حقیقت و راز دنیا رفت وگرنه زندگیت ممکنه به خطر بیافته و در مورد ارشمیدس هم میخواست بگه اگه دنبال چیزی هستین خودتون رو نباید زجر بدین  بلکه ممکنه با یه استراحت و آسون گرفتن به خودتون  جواب پیدا بشه. 

در مترو ماکس کوهن در حال گفتگوی درونی خود و تحلیل ملاقات با استاد و غرق در رسیدن به الگوی نهایی اعداد است که متوجه پیرمردی مرموز می‌شود، که باز سازی ذهنی ناتمام ماکسی کوهن از دعوت استاد به استراحت برای او و البته عدم توجه کامل مکس به حرفها و نظرات استاد. که نتیجه آن ناتمام بودن آواز و غیب شدن پیرمرد شیک پوش مرموز در مترو است.

 

‍در ملاقات ماکسی کوهن و لنی مایر خاخام یهودی بحث استفاده از علم ریاضی و اعداد در کشف معارف و رموز کتاب مقدس یهودیان تورات مطرح میشود. صحبت از لئوناردو فیبوناچی ریاضی دان بزرگ اروپا در قرن سیزدهم و توالی اعداد او به میان می آید.  بحث نسبت طلایی توسط ماکسی کوهن مطرح میشود.

 نسبت طلایی: 

هنرمندان و اندیشمندان جهان از قدیم برای اضافه نمودن حس توازن و شکوه یک صحنه، مجسمه،یا بنایی باشکوه. مدتها از ترکیب تناسب طلایی استفاده کرده‌اند. این مسئله اغلب مواقع در طبیعت قابل مشاهده است به عنوان مثال در صدفهای دریایی، صدف حلزون، تارعنکبوت، الگوهای دانه های گل آفتاب گردان و یا ساختار هندسی بازوهای میله ای کهکشانهای مارپیچی در کیهان. در فیلم هم اشاراتی مثل ریختن شکر در قهوه و حالت مارپیچ طلایی و یا دود سیگار لنی مایر خاخام یهودی. امروزه در شاخه نانو تکنولوژی این نسبت قابل پیگیری است. میتوان اینگونه بیان کرد که در همه عوالم چه بزرگ و چه کوچک این تناسب قابل شناسایی است. همه تلاش ماکسی کوهن ریاضی دان نابغه معطوف به نسبت طلایی است.

 

سکانس ارشمیدس استراحت کن! 

 

دارن آرنوفسکی جوان و با ذوق با دوربین خود به حل یا به عبارت بهتر به وصف مسأله باقی در ذهن بشر میرود امـا ایـن بار بشر، بشر مدرن است، بشری که با اعداد و ارقام سر و کار دارد، بشری که با منطق ریاضی، منطقی که اشتباه یـا تردیـد در آن وجود ندارد به حل فلسفه وجودی میرود و میخواهد حقایق را کشف کند آن هم با ابزاری کاملا منطقی ریاضیات: 

 

الف) ریاضیات زبان طبیعت است.  

ب) همه چیز اطرافمان را میتوانیم با اعداد و ارقام، تفسیر و درک کنیم .  

پ) اگر نمودار هندسی اعداد هر سیستمی را رسم کنیم الگوهای خاصی پدید میآیند .  

بنابر این الگوها در همه جای طبیعت وجود دارند حتی در خورشید که میتوان آن را نشانی از خدا گرفت که بـه کنایـه در ابتدای فیلم میشنویم نصـیحت مـادر مکـس را کـه زلزدن بـه خورشـید را بـرای او را منـع کـرده. ایـن نشـانی از ایجـاد سطحی نگری ایجادشده توسط نسلهای قبل می باشد. 

مکس نمونه بشر مدرن که در گوشهای از محله چینی ها کنج عزلت گزیده و تنها با اعداد و ارقام و کامپیوتر خود سر و کله میزندو از دین و مذهب فراری است. حال چرا در محلـه چینی ها؟ محله چینی ها نمونه ای کوچک از جهان است. مردمی که به اجبار ( ما دلیل اجبار را نمیدانیم ) به جایی آمدنـد: این دنیا که وطن آنها نیست ولی اجباراً آنجا با رفتارهای معمول زندگی میکنند.  نشان از غربت و بیگانگی و البته آوارگی و ترک وطن اشاره به هجرت قوم یهود و حکایت از تاثیر عرفانها ی شرقی همچون آیین بودایی و برهمایی است.

حتی نسل جدید آنها هم (جنا دختر همسایه) دارای مقدمه ای درون ذهن خود برای آینده به منظور کشـف حقیقـت دارد (سکانسی که جنا از مکس سؤالاتی میپرسد که جواب، او را متحیر میکند.)

 

فیلم عدد پی در باره یک ریاضیدان است که در گوشه ای ازمحله چینی ها کنج عزلت گزیده، شخصیت اصلی فیلم به نام "مکس کوهن" که یک نابغه ی ریاضـی اسـت و در سـن ٢٠ سـالگی توانسـته بـه درجه ی دکتری برسد،  به فکر این است که از طریق ریاضیات بتوانـد بـه راز آفرینش و خداوند پی ببرد.«سول» راهنمای استادگونه و سپید موی مکس است. یک استاد دلسوز و دائماً به مکس یاد آوری میکند که استراحت و آزاد کردن ذهن برای ادامه ی کار نیاز است.

مکس سعی در کشف الگوهای ریاضی در تمامی مظاهر هستی دارد و به همراه ابرکامپیوترش «اقلیدس»، قادر به محاسبه‌ی الگوی نهفته در پس تجارت کالاها می‌شود، به طوری که می‌تواند آینده‌ی بازار را به دقت پیشگویی کند.

یک روز در حین این کار کامپیوتر وی دچار نقص شده و اعدادی نامفهوم و دنباله‎ای ٢١۶ رقمی از اعداد را چاپ و از پرینتر خود بیرون می دهد. مکس برگه ای که از کامپیوتر خارج شده را در سطل زباله می اندازد اما صبح روز بعد در می یابد که محاسبات کامپیوترش کاملاً درست بوده اند بعد از مدتی، مکس متوجه ارزش این رشته از اعداد می‎شود.

کوهن سراغ ریاضیات رفته و سعی میکنه راز و الگو دنیا رو از ریاضیات پیدا کنه، گویا آرنوفسکی عدد پی رو استعاره ایی از خدا در نظر گرفته  و در واقع اسم فیلم خدا هست. وقتی اولین بار کامپیوتر کوهن این عدد ۲۱۶ رقمی رو نشون میده میسوزه.

 

نام اقلیدس برای کامپیوتر کنایه از دقیق و قابل اعتماد بودن و رسیدن به نتیجه مطلوب است. فرضیه ارائه شده: اگر نمودار هندسی اعداد هر سیستمی را رسم کنیم الگوهای خاصی پدید می آیند. الگوها در همه جای طبیعت وجود دارند و قابل مشاهده هستند. لئوناردو فیبوناچی ریاضی دان توالی اعداد او در بازار بورس و سهام بسیار پر کاربرد است. امروزه این توالی اعداد جهت موفقیت بیشتر در بورس آموزش داده میشود. بورس دنیایی از اعداد و ارقام میلیون ها دست و میلیارد ها فکر ، شبکه ای وسیع با روحی از زندگی، یک ارگانیسم طبیعی. درون بورس سهام نیز یک الگو وجود دارد. 

ماکس در لحظه فشردن دکمه Return  دچار وقفه و درنگی میشود صدایی از درون سیستم کامپیوترش او را به طبیعت غریزی خویش فرا میخواند. تصویر محو زنی و نجوای دلربایش: مکس...

 بیدار شدن آنی و لحظه ای نیازی فراموش شده، لحظه ای تامل و تفکر در احساسات فروخورده و حاصل بی اعتنایی به احساسات معمول انسانی سوختن و خرابی کل سیستم کامپیوتری اوست. در زمان تعمیر اقلیدس (کامپیوترش) ،  متوجه ماده‌ای لزج و چسبناک میشود ، مورچه ای در حال عبور، نشانه‌هایی از حیات در اقلیدس. 

ماکس به خانه استاد خویش پناه می برد.   استاد با مثال ارشمیدس به  ماکس می گوید احتیاج به برطرف کردن احتیاجات اولیه انسانی دارد او باید همسر و همدمی اختیار کند. 

 

سکانس وجوه اشتراک در فیلم پی

 

آن عدد رمزی که هم مذهبیون، هم سیاسیون و هم دانشمندان در این فیلم به دنبال کشف آن هستند چیست؟ فیلم بازتاب تلاش این گروههای فوق است که به هر نحوی شده میخواهند با کشف کردن این رمز حقیقتی که مد نظرشان است را اثبات کنند. و این کلید درک توجه خاص به ماکسی کوهن ریاضیدان نابغه توسط مذهبیون و سیاسیون است. البته خود ماکسی کوهن هم در تلاش بی وقفه جهت درک کامل و کشف حقیقت است. و تاجایی پیش میرود که استاد به او میگوید: اگر زیاد بالا بروی خواهی سوخت.

مکس ریاضی دان نابغه نماینده بشر غرق در مدرنیته که در گوشه ای از محله چینی ها کنج عزلت گزیده و تنها با اعداد و ارقام و کامپیوتر خود سروکله میزند در خانه ای که با چیدمان دقیق و انتزاعی حکایت گر تنهایی و درماندگی و هراس از مواجه با جهان بیرون ماکسی کوهن ریاضی دان نابغه است. رفت و آمد بین مترو و سطح شهر تمثیلی از سفر به باطنی پر از رمز و راز درونی در مترو و سفری شلوغ و پراز درگیری و تنش در ظاهر که همان سطح شهر است. سیاه و سفید بودن اثر آن هم با کنتراست بالا حاکی از تاریکی و روشنایی روان ریاضی دان نابغه است. ذهن خلاق و جستجو گر ماکسی کوهن به همراه درد شدیدی که نمود آن بیماری صرع اوست و تلاش مستمر جهت رهایی از تاریکی عالم ماده که همان غرایز حیوانی انسان است و رسیدن به روشنایی حقیقی که همراهی عقل و ایمان است آری ماکسی کوهن ریاضی دان نابغه مسافری است از میان تاریکی به روشنایی.

 

پیرمردی که ناگهان در مترو ناپدید میشود کیست؟ او در واقـع همان نصایح استادش میباشد که در دو جا بر او عینیت مییابد در سکانسی که برای او آوازی میخواند کـه چکیـده طـرز فکر استاد راجع به مکس است که ناگهان ناپدید میشود، چون ذهن کنجکاو مکـس راه خـود را پیـدا کـردهاسـت و دیگـر گوشش به این حرفها بدهکار نیست.  

و بار دوم که سال از او دیگر ناامید شده است، ناامیدیش را با پس گرفتن روزنامه به صورت عصبی نشان میدهد ولی باز هـم شاگرد خود را رها نمیکند و به تعقیب او می رود. به عبارت دیگر فکر سال هنوز همراه مکس است.

 فیلم پی، درباره ی یک ریاضیدانه که با استفاده از ریاضی میخواد به جهان پی ببره و بفهمه داستان از چه قراره و چجوری داره کار میکنه و پشته این قضیه کی یا چیه. طی این مسیر استادش که خودش درباره ی عدد پی داشته تحقیق میکرده و اینقدر بهش فشار میاد که سکته میکنه سعی داره از یه جایی به بعد مانع این ریاضی دان بشه.

 

پشت صحنه

وقتی ذهنت درگیر چیزی بشه، همه ی چیزهای دیگه رو فیلتر می کنی و همه جا فقط اون یه چیز رو می بینی!...

 

بعد از مدتی، مکس متوجه ارزش این رشته از اعداد می‎شود. همزمان با مکس، گروهی از «وال استریت» به خاطر این اعداد دنبال مکس می‎آیند، با این گمان که این اعداد به حدس‎های آن‎ها را در بورس دقت بیشتری خواهد بخشید. همین طور عده‎ای از یهودی‎های متعصب، با توجه به این مسأله که می‎توان اعداد را به کلمات عبری برگرداند و اسم اعظم خداوند که به بندگان معرفی شده است کلمه‎ای ٢١۶ حرفی است، خواهان این عدد ٢١۶ رقمی هستند.

زن سیاهپوست در بورس که بازتاب دهنده نگرش فیلسوف فرانسوی رنه دکارت و دانشمند ایتالیایی قرون وسطی گالیله از علم ریاضی است یعنی اندازه گیری و تصرف در طبیعت جهت سود و منفعت مادی. 

لنی مایر خاخام یهودی که با استفاده از علم ریاضی در عرفان کابالا و رمزگشایی کلمات تورات درصدد کشف اسم اعظم خداست. 

مکس کوهن ریاضی دان نابغه ای که قصد دارد با توجه به نگرش فیلسوف یونان باستان فیثاغورث در علم ریاضی حقیقت را کشف کند.

 

مسافری که از دستش خون می‌چکد. آن جوان مرموز کیست؟او نیز تجسم مجازات ماکسی کوهن ریاضی دان نابغه است. توهمی برخاسته از احساسی گناه آلود و پیرمرد شیک پوش مرموز، بیدار شدن آنی احساسات مشوش .احساس نا امنی، زیر نظر بودن، اضطراب، بدگمانی، و..... تمامی این علامت ها نشانگر وجود بیماری پارانویئد یا به عنوان دیگر از هم گسیختگی روان در ماکسی کوهن ریاضی دان نابغه است.

برخورد اتفاقی ماکسی کوهن با لنی مایر خاخام یهودی هنگام تعقیب و گریز ناشی از توهم. شرکت در نماز آیین عرفانی یهودیان کابالا در کنیسه . 

 نکته جالب در لحظه وارد شدن ماکس به فروشگاه توسط کارگردان فیلم گنجانده شده است، نوای قرآن را می‎شنویم پخش آیه ١۴٠ سوره بقره که در آنها نام تعدادی از پیامبران الهی آمده است. آیا می‎توان گفت که آرونوفسکی به طور غیر مستقیم سعی داشته مفهوم یکی بودن و وحدت معنایی ادیان را برساند؟ نقطه نظر کارگردان فیلم بر آزاد و بی نهایت بودن راهها جهت درک کامل از خود، جهان هستی و حضرت حق می باشد. وجه اشتراک همه انسانها در مسیر شناخت خویشتن خویش،جهان هستی و علت تامه هستی با وجود اختلاف در روشها.

 

سکانس منطقه ممنوع فیلم پی

 

از نکات مهم فیلم که این فیلم را گاه به نقطه اوج میبرد و گاه ان را پایین میکشد تصویربرداری فیلم است .شاید بیش از ۶٠ درصد این فیلم به صورت فیلمهای مستند فیلمبرداری شده است.

فضای پر تنش، مضطرب و حتی گاهی ترسناک فیلم، با توجه به تصویر ذهنی کارگردان از فیلمنامه، تصاویری تند و زننده می طلبد.

تکان های شدید دوربین و حرکت های ناپیوسته و چرخشهای یکباره دوربین،که به نوعی نشان دهنده اغاز حملات مغزی ماکسی کوهن است به خوبی از کار درامده است.سیاه سفید بودن و چرخش فیلم برای نشون دادن بی رنگی دنیا و اشفتگیش از نگاه مکس هست ...

یکی از دلایل نوع حرکت دوربین، بیماری مکس شکل دیدن دنیا از نگاه اون هست.فیلم پر از صحنه های بسته کلوز آپ و پر از نمای اینسرتی هست و همین جزیی نگری کاراکتر اصلی رو هم نشون میده.

▪️مرد کت و شلواری که در مترو خون از دستش می‎چکد ذهن بیننده را تحریک می‎کند که معنایی به آن بچسباند، مثلاً آلوده شدن دست مکس به خاطر به باد دادن اطلاعاتش. یا مغزی که درون یک ظرف در ایستگاه مترو می‎بیند و به نظر می‎آید که مغز خودش است،یا رگ برآمده‎ی روی سرش که ممکن است تمام هوش مکس و در عین حال سردردهایش از آن باشند. حتی شخصیت «دوی» ممکن است خیالی باشد.

 

در قسمتهایی از فیلم میبینیم که کـوهن در کابوسهای خود یک مغز انسان را میبیند و وقتی که قصد لمس کردن آن را دارد به نابودی کشیده میشود و این میتواند یک هشدار به مکس کوهن باشد که در کابوس ها وخواب به او الهام میشود به مثابه اخطاری جدی برای ماکسی کوهن که به محدوده منطقه ممنوع که همانا تحقیق و اصرار بر کشف ذات هستی و هستی بخش است ورود پیدا نکند.

 اینجا یک نظریه نقض میشـود و آن هـم ایـن که خداوند با ما قهر کرده! زیرا آرنوفسکی در کلیت فیلم و با آن فضاسازیهای عجیب و غریب قصد دارد به مخاطب نشـان دهد که خداوند با آدمها قطع رابطه کرده و این موضوع را در صحبت هـای خاخـام کـوهن کـاملاً علنـی مـیکنـد ولـی در قسمت هایی از فیلم هشدار خود خداوند به مکس کوهن را از طریق کابوس به او القا میکند.

در مواجه بعدی ماکسی کوهن بر لب ساحل آرامش است شستشوی دست صورت نشان از بخشیده شدن است.  پیدا کردن صدفی دریایی که شباهت زیادی به نسبت طلایی دارد. 

ردپای جهان اندیشه و ادبیات فرانتس کافکا در فیلم پی بسیار مشهود است. گویی فیلمساز شخصیتی کافکایی خلق کرده البته نه به صورت اقتباس صرف داستانی از فرانتس کافکا بلکه متاثر از نوع شخصیت پردازی و همچنین اندیشه نویسنده سرشناس میباشد . رد پای رمانهای معروف کافکا چون محاکمه، قصر، ومسخ بسیار مشخص و مشهود می‌باشد.

 

 

 سکانس یادآوری از فیلم پی

 

نابغه ای که درمی یابد تمام دنیا از یک حلقه و یک پیچه تشکیل میشود مـثلاً صدف حلزون دودی که در هوا وجود دارد و نظریه فیثاغورث در مورد جذرگرفتن از مستطیل بزرگ. به هر حـال بـا کمـک ریاضیات به عددی ٢١۶ رقمی میرسد که این عدد برای سرمایه داران بورس بسیار مهم است زیرا به کمک آن میتوانند به قدرت و ثروت برسند و برای یهودیان مهم است زیرا میتوانند دوباره با خداوند ارتباط برقرار کنند و به قول خودشان زمـان ظهور منجی را نزدیکتر گردانند

تو بخشایی از فیلم هم نشون داد که شاید پول یا مذهب (  توجه بیش از حد به مادیات یا حتی معنویات ) چندان مفید نباشه ولی استراحت یا لذت برای رسیدن به حقیقت لازمه ( زمانی که استادش ازش خواست اسراحت کنه و شنیدن صدای دختری از خونه دیگه ... )

آرنوفسکی در این فیلم به طور غیرمستقیم به نظریه ی بسیاری از فیلسوفان [علی الخصوص فیلسوف آلمانی، فردریش نیچه] که عقیده داشتند خدا در یک زمانی زنده بوده و ما را آفریده ولی حالا دیگر مرده و ما به حال خود رها شده ایم اشاره کرده!  

البته این طور که در فیلم مشاهده میشود، کارگردان به طور مستقیم خداوند را فناپـذیر نخوانـده و فقـط اعتقـاد دارد کـه خداوند با بشریت قهر است.

 

 سکانس رمز ناشناخته در فیلم پی

 

در مباحث نظریه آشوب، مبحثی به نام جهانشمولی"Universality" وجود دارد. 

بر مبنای معادلات حاکم بر دینامیک سیستمهای غیرخطی که عمدتاً سیستمهای طبیعی از جمله سیستمهای زیستی از آن پیروی میکنند، مقیاس کوچک و در عین حال مناسبی از سیستم بیان کننده اطلاعات کل سیستم است.

 به روایت واضحتر از یک دانه سیب میتوان یک درخت سیب و از یک سلول بنیادی میتوان یک موجود زنده ساخت. نظریه پردازان این حوزه پا را از این هم فراتر میگذارند، بسیاری از آنها معتقدند که یک الکترون به تنهایی کل اطلاعات جهان هستی را دارا است.

براستی رمز ناشناخته چیست؟ جواب کامپیوتر "اقلیدس" عدد 1 میباشد در یونان باستان قاعده ای در بین فلاسفه باستان مطرح شد به نام قاعده الواحد.  

 بررسی اجمالی قاعده الواحد این است که از علت واحد تنها یک معلول صادر میشود. مقصود از واحد در این قاعده واحد حقیقی است. که هیچ گونه کثرتی در آن نباشد. و آن موجود نه تنها یکی(واحد) بلکه هیچ چیزی جز یک حقیقت بسیط و نامتناهی نیست.

 تبین قاعده الواحد:  بین هر علت و معلول آن باید تناسب و سنخیت وجود داشته باشد. و گرنه لازم می آید هر معلولی از هر علتی بتواند صادر شود. هر چند با آن علت هیچ گونه تناسب و سنخیت نداشته باشد. 

 

با دیدن فیلم «پی» متوجه المان های بصری در این فیلم خواهید شد.

نورپردازی و سایه و زوایای کج این فیلم بی شک تداعی کننده مکتب اکسپرسیونیسم در دهه ٢٠ و ٣٠  تاریخ سینما خواهد بود همانطور که نورهای پرکنتراست و زوایای غیر معمول نشان دهنده آلام درونی شخصیت ها بوده اند در این جا هم به خوبی چنین بهره برداری از این تکنیک ها وزوایا شده است.

در این فیلم با نماهای بسته از ماده لزج زیر میکروسکوپ طراحی های وی روی روزنامه و .. میتوان سبک اوریفیسم و اپ ارت  نقاشی که اتفاقا اولی با تاریخ با سبک اکسپرسیونیم بوده را مشاهده کنیم.

یا آرایش چهره مکس کوهن مارا به یاد حجاری های ورودی شهر اور خواهد انداخت.

سبک نور پردازی سیاه و سفید استفاده از اپ ارت بازی ژاپنی گو که مهره های سفید و سیاه دارند همگی هارمونی میان اعداد و ارقام سیاه رنگ بر صفحات سفید کاغذ را تناسب می بخشند.

در تصویر زیر :نورپردازی صحنه فیلم و نقاشی اکسپرسیونیسم که بی شباهت به راهرو خانه مکس نیست.

 

سکانس اقلیدس کامپیوتر هوشمند

 

در فیلم رویا و واقعیت و کابوس‌های مکس و زندگی واقعی‌اش در هم می‌آمیزد. صحنه‌های فیلم مملو از تصاویری از دیدگاه مکس است. در این چشم‌اندازها، تمامی دیوارهای شهر پوشیده از نوشته و عدد است و موسیقی فیلم و فیلم‌بردای سیاه و سفید نیز بر اثرگذاری بیشتر این چشم‌اندازها تاکید می‌کند.

داستان فیلم در واقع ماجرای درگیری مکس با دو گروهی است که به زور تطمیع یا تهدید، می‌خواهند همکاری او را به خود جلب کرده و عدد ٢١۶ رقمی معجزه‌آسا را به دست ‌آورند.

آرونوفسکی خواسته کمال گرایی و حساسیت بالای قهرمان فیلم رو نشون بده. که نسبت به جزئیات هم حساسه. تو حدود دقایق ٣٠مورچه رو میکشه و کارش رو انجام میده.

ولی بعدا در حدود دقایق ۵٠ فیلم دوباره مورچه میاد ولی قهرمان فیلم اون رو نمی کشه، اینجا مورچه نماد طبیعته. قهرمان با مشاهده رفتار مورچه به عنوان نماد طبیعت سعی می کنه بازار بورس رو تحلیل کنه.و البته این هم خیلی محتمل و ممکنه اصلا مورچه ای درکار نباشه. این خوره ذهنی قهرمانه فیلمه که اذیتش می کنه. بازهم نماد حساسیت بالای قهرمان فیلم.

 

 

سکانس محاکمه از فیلم پی

 

فضای کلی این قسمت از فیلم به شدت یادآور فیلم های اکسپرسیونیستی و نوآر(فیلم های سیاه) است. استفاده از بازی سایه و نور و فضای شب. 

گروه  روحانیون یهودی عقیده دارند از راه رمزگشایی در کتاب مقدسشان میتوانند کلیـد رسـیدن به خداوند را که در سالهای حکومت رومیان بر یهودیان از دست داده بودند، پس بگیرند. آنهـا بـه یـک عـدد ٢١۶ رقمـی احتیاج دارند تا بتوانند دوباره با خدا ارتباط بر قرار کنند و از این راه هر چه بیشتر به ظهور منجی عالم بشـریت نزدیـکتـر شوند.

 در اینجا کارگردان که فیلم را سیاه و سفید و با نورپرداز های عجیبی گرفته، نشان داده دنیای امروز ما بسیار تیره و تاریک است و دیگر از خوشبختی در میان انسانها خبری نیست، به دلیل قطع ارتباط میان انسانها و خداوند. قطع ارتباطی که به خاطر نابود شدن یک عدد ٢١۶ رقمی کـه در معابـد یهودیان باستان وجود داشته ایجاد شده ولی با آتش زدن معابد توسط رومیان، آن کلید رمز هم از بین رفته اسـت و بـرای همین چند هزار سال است که هیچ ارتباطی میان خداوند و انسانها وجود ندارد! وبرای همین هم هست که در این مـدت دنیا شاهد این همه خشونتها و خیانتها بوده. منجی بزرگ یهودیان که قدیمیترین دیـن الهـی اسـت هنـوز هـم ظهـور نکرده است.

 

 سکانس آشفتگی در فیلم پی

 

بعد از این که مکس از خوردن آرامبخش خودداری میکند و اعدادی را که کامپیوتر چاپ نکرده بلند بلند به زبان می آورد، صحنه به سفیدی فید میشود و مکس را در فضای سفید خأل گونه ای میبینیم که اعداد را آرام به زبان می آورد تا این که او را رها شده و گریان در آغوش دِوی، تنها بُعد عاطفی او مییابیم. سپس او را میبینیم که کاغذی که عدد رقمی٢١۶ رویش نوشته شده را میسوزاند و با مته سر خود را سوراخ میکند و به محض پاشیده شدن خون روی آینه تصویر به سیاهی کات می‌خورد.

 مشابه این تصویر در  «مرثیه برای یک رؤیا» دیده میشود، وقتی دست شخصیت اصلی که به خاطر تزریق زیاد زخم عمیقی رویش ایجاد شده را قطع می‌کنند. این نشان از حس زیبایی شناسی خاص آرونوفسکی دارد که بر خلاف آنچه در آغاز به نظر می آید، بسیار دلنشین جلوه میکند. 

در پایان وقتی دختر بچه ی همسایه ضرب دو عدد سه رقمی را به مکس میگوید که به صورت ذهنی حساب کند، برای اولین بار لبخند آرامش بخشی را بر صورت مکس میبینیم وقتی میگوید: «نمیدانم!» و به این درک رسیده که هیچی از دنیا نمیدونه.  

نسل بعدی در راه است. نسلی که زیبایی جزئیات را میبیند ولی باز هم تشنه حقیقت اسـت. بـرخلاف مکس که دیگر راهنمایی ندارد زیرا به جایی رسیده که استادش رسیده بود.

 

موسیقی و تیتراژ پایانی فیلم پی

 

 برداشتی از نقاشی تداوم حافظه_سالوادور دالی

 مورچه یکی از نماد های زمان است. اینجا هم بنظر آقای کوهن با متغیر زمانی گلاویز است. چون طبیعت پیوسته درحال تغییر است، محاسبه کلی یک جهان این فاکتور را میطلبد که در یک ظرف زمانی تعریف شده سنجیده بشود و به دلیل سیالیت زمان این امکان وجود ندارد. 

این درهم تنیدگی فضا_زمانی هم در علم و هم فلسفه جداشدنی نیست و واجد وجوه نسبی نیز هست که با مطلق و کمال‌گرایی افراطی مکس کوهن در تضاد است. 

وجود مورچه ها در کامپیوتر (ماشین محاسبه می‌تواند به نوعی یادآور گذر و حضور زمان باشد یعنی تمام این محاسبات برای یک لحظه بود، و آن لحظه میان انبوه لحظات دیگر گم شده است.

اشاره به زمان شاید از این نظر هم جالب باشد که آنهایی که خواهان این عدد هستند (وال استریت) و (یهودیان کابالاییست) درواقع چیزی را در زمان گم کرده اند یکی عدد را نیاز دارد تا از "آینده‌ی" بازار مطلع شود و دیگری عدد را برای بازیافتن رمزی از یاد رفته در "گذشته" خواهان است.

 

منبع: کانال تلگرامی کافه هنر