پدیدارشناسی نور!

به گزارش هنر ام‌روز، چیدمان فضای اشباع شده، اتاقی مطلقاً خالیست به‌رنگ سفید که از منفذهایی پنهان، نوری رنگی کل اتاق را تسخیر می‌کند. بازدیدکنندگان پس از عبور از یک گذرگاه تاریک به‌آرامی وارد این استخر نور شده و لحظاتی بعد خود را در یک خلاء لایتناهی احساس می‌کنند؛ محیطی آکنده از نور، بدون مختصاتی از مکان مثل کف، سقف و دیوارها. تجربه‌ای هراس‌انگیز از قدم زدن در خلاء بدون درک و تشخیصی از فضا و زمان همچون لحظه‌ای ناب ازسلوکی درونی که در طی آن تنش ذهنی جایگزین ادراک دیدن می‌شود. آنها پس از لحظاتی یک قاب مستطیل شبیه تابلوی تک‌رنگ نقاشی در برابر خود می‌بینند و به‌طور غریزی به سمت آن گام برمی‌دارند. اما هنگامی‌که به قاب رسیدند درمی‌یابد که سطح دوبعدی، فضایی سه بعدی است با عمقی بی‌کران همانند دریچه‌ای بسوی بی‌نهایت. فضای فراسوی قاب اغلب روشن‌تر و در موارد استثناء تاریک‌تر از اتاق است. این سیر مراقبه، با گم شدن در تاریکی آغاز و با یافتن راه و نهایتاً گم شدن دوباره در مقصد، به فرجام می‌رسد.

به‌خاطر سفید بودن سطوح اتاق، آنچه بیننده مشاهده می‌کند نور و رنگ در داخل فضاست و نه سطوح دیوار، کف و سقف. این تجربه درعمل، مشاهده نور فیزیکی به عنوان یک ماده مستقل است. چیدمان ظاهراً خالی همچون تونلی در فضاست، اما واقعیت این است که فضای داخل اتاق هرگز خالی نیست، بلکه پرشده از ماده نور است. هیچ شئی برای دیدن وجود ندارد، به‌غیر از نوری رنگی. لذا این آثار بیشتر نوعی نقاشی هستند تا مجسمه و نزدیک‌تر به تصویر خیالی تا حجم سه‌بعدی. آنها بسیار ملهم از گستره‌های رنگ و نور در نقاشی‌های مارک روتکو هستند که حالا به صورت فضایی سه‌بعدی خلق شده تا بیننده به‌جای تجسم آتمسفری سرشار از نور و رنگ، عملاً به درون آن وارد شده و تجربه‌ای فیزیکی را به مکاشفه‌ای متافیزیکی مبدل سازد.

رسانه هنری جیمز تورل نور خالص است، عاری از هرگونه تصویر، شیء و کانون توجهی که نور برآن تابانده شود. اما بدون تصویر، شیء و نقطه تمرکز، چه چیزی را باید تماشا کرد؟ تورل پاسخ می‌دهد: اینجا به خود فعل 'دیدن' می‌نگرید؛ تجربه‌ای از افکار بدون کلام. هنر تورل درباره دیدن مخاطب است تا نگاه هنرمند، اگرچه نهایتاً محصول آفرینش اوست؛ ''من علاقمند به حس ملموس حضور 'فضا' هستم و درک احساس قدرتمندی که فضا به ما می‌دهد.''

منبع: کانال تلگرامی علیرضا سمیع آذر